यही हो हाम्रो रसुवा

शैली खतिवडा नयाँ ठाउँ घुम्ने रुचि कसको हुँदैन र रु कालिका हिमालय माविका विभिन्न कक्षाका साथीहरूको अध्ययन भ्रमणमा जाने योजना बन्यो । कुनै समूह नुवाकोटको किस्पाङ, कुनै समूह लुम्बिनी र कोही छिमेकी देश भारतको दार्जिलिङसम्म जाने भए ।  हाम्रो समूहको भने आफ्नै जिल्लाभित्रको पर्यटकीय स्थल नागथली जाने निधो भयो । अध्ययन भ्रमणका लागि शिक्षक र साथीहरू दुई वटा बसमा यात्रा सुरु भयो । बस सरासर स्याफ्रुबेँसी पुगेर रोकियो । त्यहाँ भूमिगत संरचना रहेको चिलिमे जलविद्युत् केन्द्रको पावर हाउसमा कसरी विद्युत् उत्पादन हुन्छ भनेर हेर्ने मौका मिल्यो । बसमा यात्रा अघि बढ्दै गयो । स्याफ्रुबेँसी बजारमा धेरै होटेल र लज रहेछन् । यहाँ लाङटाङ जाने विदेशी तथा स्वदेशी पर्यटक बस्ने रहेछन् । यहाँबाटै पैदलयात्रा सुरु गर्दा रहेछन् । यहाँ गोसाइँकुण्ड गाउँपालिकाको केन्द्र पनि रहेको छ ।   पर्यटकीय दृष्टिकोणले गोसाइँकुण्ड, लाङटाङलगायतभन्दा नागथली कमै चर्चित ठाउँ हो । यो ठाउँ गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका–१ मा पर्दछ । आमाछोदिङमो गाउँपालिकाको तातोपानीबाट जाने सल्लाह भयो । तातोपानीबाट हाम्रो पैदलयात्रा सुरु भयो । यो ठाउँमा ...

  afWotf, /x/ clg ;kgfx?n] g]kfnL ;dfhnfO{ h;/L PSnf] agfO/x]5 / lg/Gt/ ?kdf Pp6f dgx? PSnf] alg/xg] clg ;w}+ klv{/xg] qmd rln/x]sf] 5 . h'g /fHo clg ;dfhn] lgdf{0f u/]sf] ljZjf; / ;+:sf/ h;/L klg :yflkt ePsf] 5 . t/ /fHo clg ;dfh of] s'/faf6 a]va/ al;lbG5 . Tolx qmddf  j}b]lzs /f]huf/  g} g]kfnL ;dfhsf] ;d'Ggt aGg] ;'? clg clGtd ljsNk ag]sf] xf] . olx sf/0fx?n] ubf{ ;DaGwx?df ePsf] :g]x, dfof, ;fy, ljZjf;, dx;';, Gofgf]kg 5'l6/x]sf] 5 . 5'6]sf ToxL PSnf] dgx?n] :g]x, dfof, ;fy, ljZjf;, dx;';, Gofgf]kg vf]lh/x]5 . gf6s …h'g t nUof] tf/fn]Ú, of] ToxL 5f]l8uPsf, 5'l6uPsf PSnf] dgx?sf] syf xf] . 5f]l8uPsf, 5'l6uPsf PSnf] ;DaGwx?sf] syf xf] . n]vs, lgb]{zssf] egfO{ d cfkm"leq ePsf ef]ufO, dx;'; clg cfˆg} cfFvfn] b]v]sf t/ a]jf:tf ul/Psf ;fwf/0f syfx? eGg ?rfpF5' / eGg' k5{ eGg] klg nfU5 . of] gf6sdf elgPsf] syf …eG5'Ú, eGg] ljrf/ dnfO{ kfFr, 5 jif{cl3b]lv g} cfPsf] lyof] . t/ o;k6s d08nf lyP6/n], …Nofa !^ sf k|lzIffyL{x?nfO{ ...

हेमनाथ खतिवडा धेरै पटक हाकु आवतजावत गरियो। यसपटक पृथक योजनाका साथ हामी चारजना हाकु पुग्यौ। क्यानाडाको थम्सन रिभर युनिभर्सिटी बाट आएका तीन सदस्यीय टोलीले भुकम्पपछी हाकुका बिस्थापितहरुको अवस्था बारे अनुसन्धान गर्दै थियो। टिममा दक्षिण भारतका डा.बाला क्यानाडाका प्रोफेसर जेफ मोर र बाताबरणविद सिजल पोख्रेल थिए। उबेला सदियौ पहिले तिब्बत बाट आएर बस्ती बसालेको भन्ने भनाइ छ हाकुमा पुस्तौ पुस्तादेखी हाकुमा बस्ती बसाले पनि त्यस्को किटानिका साथ बताउने निर्धारीत समय देखिदैन। त्यहाका नाङ्गा भिराला समथर पारेर घर बनाउने खनजोत गरेर खेती गर्न थालेको बृद्धबृद्दा सुनाउछन। सुरुमा ठूलो हाकुमा जम्मा ५/६ घर बसोबास थियो। जनसंख्या बढ्दै गएपछी सानो हाकु, हाकु बेसि लगायत ठाउमा पनि बाडिएर बस्न थालेका हुन। ९२ बर्ष पहिले हाकु गाबिसको २ देखि ७ वडा सम्मको गर्दा जम्मा २५ वटा मात्र घर थिए। बस्ती बसिसकेपछी काठमाडौ स्वयम्भूका लामाहरु त्यहा पुगे। गाउको मुखियाहरु सङ्ग पुगेर त्यहाको जमिन स्वयम्भू पुरानो घ्याङ गुठिको नाममा दर्ता गरिएको सुइको पाइएको थियो। गुठिमा राखेर पुजापाठ चलाउन मद्दत हुने र धर्म हुने भनेकाले उनिहरुले पनि यसम...

हेमनाथ खतिवडा नेपाल प्राकृतिक सम्पदाले धनी मानिन्छ तर नेपालको मुख्य सहर काठमाडौँ तथा अन्य सहरदूषित भइरहेका छन्। विदेशी पर्यटक नेपालको हिमाल हेर्ने सपना बुनेर आउँछन् त्रिभुवन अन्तर्र्रािष्ट्रय विमानस्थलमा अवतरण गर्नासाथ नाक खुम्च्याउँछन्। काठमाडौं उपत्यका नछाडेसम्म दुर्गन्धले नाक, कान, घाँटी, आँखा र छालाको समस्याले चाहेर पनि दुई दिन बढी राजधानीमा बस्न सक्तैनन्।  चीन सरकारको सहयोगमा बनेको चक्रपथमा कलंकीदेखि ललितपुरहुँदै कोटेश्वरसम्म बाटो फराकिलो गर्ने सिलसिलामा डँढेलो लागेको जंगलको धुवाँको मुस्लो जस्तो वा माघ महिनाको बाक्लो हुस्सु र तुवाँंलोझैँ हिँड्नै नसकिने गरी धुलो उडेको देखिन्छ। अन्यत्र पनि यो समस्या धेरै छ । जसका करण श्वासरप्रस्वासमा पनि समस्या हुन्छ। अहिले विकास र वातावरण एक–अर्काका विरोधीजस्तै बनेका छन्। त्यसैले वातावरणमैत्री विकास अगाडि बढाउनुपर्ने देखिन्छ । जसले भावी पुस्ता स्वच्छ वातावरणमा जीवन यापन गर्न पाउने वातावरण बनोस् ।वन जङ्गल विनास हुनेगरी सडकलगायत विकास निर्माण गर्दा कतै अर्को प्रकोप त निम्त्याउँदै छैनौँरुयसबारे पनि गम्भीर भएर सोच्न जरुरी छ ।  महत्वपूर्ण संरक्...

शैली खतिवडा प्राकृतिक सौन्दर्यले भरपुर नेपाल विश्वको दोस्रो र दक्षिण एसियाको पहिलो वन सम्पदाको धनी देश पनि हो । ‘हरियो वन नेपालको धन’ भन्ने प्रचलन यतिकै भनिएको होइन । नेपालमा वनजङ्गलको महत्व धेरै छ । विश्वव्यापी वातावरण सन्तुलन कायम राख्नका लागि नेपालको वनको ठूलो महत्व छ ।  जडीबुटी औषधीको महत्वपूर्ण स्रोत वन क्षेत्र नै हो । नेपाल विश्वमा जैविक विविधताका हिसाबले २५ औँ र एसियाको ११ औँ धनी राष्ट्र हो । हावापानीको विविधताले नेपाल विश्वमै परिचित छ । देशको कुल भूभागको करिब झन्डै ४५ प्रतिशत क्षेत्रफल वनजङ् गलले ओगटेको भए पनि सही रूपमा प्राकृतिक स्रोत र साधनको सदुपयोग नहुँदा विदेशबाट अर्बौंको काठ आयात गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको छ भने अर्कोतर्फ गर्मीयाममा हरेक वर्ष अर्बको काठ जलेर, सडेर खेर गइरहेको छ । हाम्रो सम्पदा यी वनजङ्गलमा अहिले डढेलो लागेर विनाश भइरहेको छ । वनमा प्रवेश गर्दा, वनभोज जाँदा जथाभाबी आगो सल्काउँदा, चुरोट, बिँडी, सलाइका काँटी ननिभाई वनमा फ्याँक्दा वनमा डढेलोले प्राकृतिक सौन्दर्य पनि कुरूप भइरहेको छ । साथीहरू आगोका कारण वनमा भएका रुख मात्र जल्दैनन् । कलिला मुना, बोटबिरुवा, ठु...

शशीकुमार डंगोल रसुवा प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिपुर्ण अति नै मनमोहक जिल्ला हो ! यहाँका ताल- कुण्ड, खोला, झरना,हिमाल, डाडा, थली,खेतका गह्राकाफाटहरुमा १२ महिना नै अलौकिक सुन्दरताले भरिपुर्ण भैरहन्छन । तामाङ समुदायको बाहुल्य रहेको यहाँ भाषा, भेषभुषा, काष्ठकला,ढुङाका मुर्ति ,बौद्ध धर्म सम्बन्धित माने- गुम्बाहरु र परम्परागत कला संस्कृतिको अथाह खानी नै छन ! नेपाली ललितकला क्षेत्रमा काठमाडौ उपत्यका र त्यो भन्दा परको कुरा गर्दा पोखरासम्म चित्रकारिताको विषयमा चर्चा र गतिविधि देखिदै आइरहेको थियो ! अब चित्रकारिताको क्षेत्र अलि फराकिलो हुँदै गैरहेको छ । नेपालमा २०७२ को भुकम्प पश्चात् आफुखुशीका नयाँ सुरक्षित घरहरू बन्न थाले!पहिलाको झै भित्तामा पोष्टर पम्प्लेट, कार्डहरु अनावश्यक रुपमा मानिसहरूले टास्न छोडे । सौखिन नेपालीहरुले पेन्टिङ किन्न थाले!छोराछोरी बिदेशमा र आफू पनि घुम्न जादा बिदेशमा कलाको महत्त्व देखेर आफ्नो घरको बैठक कोठामा एउटा भने पनि चित्र झुन्ड्याउन त भन्ने मनसाय राख्न थाले!अफिसहरुमा पनि एकाध पेन्टिङ झुन्डिएको देख्न थाले ! कम्प्युटर जमानाको बिकाससंगै नेपालमा पनि पेन्टिङको दायरा बढदै गयो,नय...

बौद्द धर्ममार्गी विशेष गरी तामाङहरूले गुम्बा, माने, छुर्तेन, घरअगाडि वा मठमन्दिरमा टाँग्ने ध्वजापताकालाई लुङ्तर भनिन्छ । नेपाली भाषामा 'तोरण' भन्न मिल्छ । तामाङ समुदायमा लुङ्तर एउटा पहिचानको रूपमा स्थापित भएको छ । स्रोत : निमा ब्लग   यसभित्र   लुङ्तर टाङ्ने प्रचलनको शुरुवात : बुद्धले बुद्धत्व प्राप्त गरेपछि धर्मप्रचार गर्न देवलोकमा पुग्दा देवताहरू र असुर बीचको लडाइमा देवताहरू पराजित भएपछि बुद्धले ल्हयी ओङ्बु ग्याचेन (इन्द्र भगवान) मार्फत दिनुभएको ग्याल्जेन चेमु (विजय शक्ति मन्त्र) प्रचार भएपछि देवताहरूले विजय प्राप्त गरेकाले त्यसबेलादेखि ग्याल्जेन चेमु मन्त्र लेखिएको लुङ्तर टाङ्ने प्रचलन शुरु भएको मानिन्छ ।   लुङ्तरको पाँच रंगको अर्थ  पञ्चबुद्ध (ग्याल्वा रिङा) को रङ हो । जसअनुसार : १) सेतो : भैरोचना बुद्ध (नम्बर नाङजे) २) निलो : अक्षोभ्य बुद्ध (दोर्जे सेम्बा) ३) पहेंलो : रत्न सम्भव बुद्ध (रिङछेन जङदेन) ४) रातो : अमिताभ बुद्ध (नाङवाङ थाये) ५)   हरियो : अमोदसिद्धि बुद्ध (तोन योत ठुप्पी)   गणितीय ज्योतिष विद्याको आधारम...

आमा हुन् जगकी दयामय कला आदर्शकी आदर आफ्नो सिर्जनमा सुहाइ रहने मातृत्वकी सागर । खाई कष्ट डटेर जीवन दिइन् संसार सारा भरिन् मायाका अनुरागले भुवनमा कल्याण ठूलो गरिन् ।।   आमाकै अनुराग प्यार ममता यो सृष्टिको सार हो आमाकै दशधार भित्र रहनू यो एक आधार हो ।   डा. ओमवीरसिंह बस्न्यातद्वारा सिर्जित 'आमा' खण्डकाव्यको आमाको महिमा / परिचय दर्शाउने यो कविताबाट यो लेख उठान गरिएको छ । डा . बस्न्यातको आमा खण्डकाव्यको यो कविता , कवितामा मा त्र सिमित छैन । अत्यन्त आदर्शको शब्द , सबैका जन्मदाता आमाको प्रतीकको रूपमा यो कविता रहन्छ । नेपाली साहित्यकारहरूको सिर्जना मध्येको आमाको परिभाषालाई प्रति बिम्बित गर्ने हरफहरूका प्रतिनिधि हरफहरू पाइन्छन् उनका कवितामा ।   पृथ्वीका सबै सजी व प्राणी पृथ्वीमा देखापर्नैका लागि पनि आमा चाहिन्छ । आमाको सहायताले नै भरखर जन्मेको एक बालकले जीवन पाउँछ ।   आमा जीवनको पहिलो व्यक्ति , जसले दश महिनासम्म गर्भमा पीडा र खुसीका साथ लिएर हामीलाई जीवन प्रदान गर्नुहुन्छ । त्यसैको फलस्वरूप हामी आमाको त्यही दुःखको स्मरण गर्दै सम्मान प्रकट गर्दछौं । ब...