रसुवा, आमाछोदिङमो गाउँपालिका–१ हाकुस्थित हाकु सामुदायिक स्वास्थ्य इकाईमार्फत आपतकालीन उपचारका लागि सेवा पुर्याउन सामुदायिक सहयोग कार्यक्रमअन्तर्गत  एम्बुलेन्स हस्तान्तरण भएकाे छ । 

निर्माणाधीन २१६ मेगावाट क्षमताको माथिल्लो त्रिशूली १ जलविद्युत आयोजनाले प्रभावित क्षेत्रको गाउँलाई एम्बुलेन्स प्रदान गरिएको हाे । विपद्, दुर्घटना एवं गम्भीर प्रकृतिका रोगबाट प्रभावित घाइते, सुत्केरीलगायत आयोजना प्रभावित क्षेत्रका बासिन्दालाई मानवीय सेवा पुर्‍याउने उद्देश्यले गाउँपालिकालाई आधुनिक सुविधा सम्पन्न एम्बुलेन्स प्रदान गरेको हो ।

आयोजना प्रभावित अर्को उत्तरगया गाउँपालिकालाई पनि छिट्टै एम्बुलेन्स प्रदान हुने जनाइएकाे छ । आयोजनाको प्रवर्धक नेपाल वाटर एण्ड इनर्जी डेभलप्पमेन्ट कम्पनी प्रालिका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत  बायोङ सु मिनलले हाकुमा आयोजित एक कार्यक्रमकाबीच एम्बुलेन्सको साँचाे आमाछोदिङमो गाउँपालिकाका अध्यक्ष बुचुङ तामाङलाई हस्तान्तरण गरे । 

कोरियन कम्पनीको अगुवाइमा प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीमा रसुवाको आमाछोदिङमो गाउँपालिका–१ हाकुमा आयोजनाको बाँधलगायतका संरचना र उत्तर गया गाउँपालिका–१ मा भूमिगत विद्युत् गृहलगायतका संरचना निर्माणाधीन छन् ।

सरस्वती न्यौपाने 

आमाछोदिङमो गाउँपालिका वडा नम्बर २ सानो हाकुका युवाहरूले बेमौसमी तरकारी र फलफूल खेती गरेर आयआर्जन मा वढावा दिएका छन ।

२०८० साल वैशाख ७ गते कम्पनी रजिस्ट्रारको कार्यालय बालाजु  र उद्याेग तथा वाणिज्य कार्यालय धुन्चेमा सानो हाकु कृषि उद्याेग प्रालि ( सानो हाकु एग्रो ) दर्ता गरेर ३३ जना सेयर सदस्य मिलेर दिर्घकालीन कृषिमा बेमौसमी तरकारी र फलफुल फलाउने र पुरै गाउँलाई समेत प्रोत्साहन मिल्ने गरी नाफा मुलक आम्दानी गराउने र परनिर्भर नभई आत्मनिर्भर बनाउने उद्देश्य  रहेको प्रालिका अध्यक्ष रोनास तामाङले जानकारी दिए । 

कम्पनी दर्ता गरेर काम सुरूवात गरेको र हाल नाफा लिने भन्दा पनि बेचबिखन गर्ने चरणमा रहेको छ । नाफा पछिल्लो वर्षहरूमा हुनेछन । परम्परागत खेतीलाई आधुनिकीकरण गरेर लैजाने र गाउँलेहरूलाई पनि प्रोत्साहन गर्ने रहेको छ । फलफूलमा किवि, कागती, दाते अ‍ोखर, सुन्तला, हलुवाबेद रहेको छ । नगदेबालीमा खुर्सानी, बेसार, लसुन, अदुवा, कुरिलो, साग, धनियालगायतका रहेको प्रालिका अध्यक्ष तामाङ वताउछन् । 

१ सय रोपनी भिरालो जमिनमा अर्गानिक खेतीमा लागेका युवाहरूको जोस जाँगरले जो कोहीलाइ पनि प्रोत्साहित गर्छ । बैदेशिक रोजगारीमा जाने हरेक युवाहरूलाई समेत एक सकारात्मक सन्देश दिने काम रोनाश तामाङको टिमवाट भएको बताए ।  यसको लागि सवैले सहयोग गर्नु पर्नै रसुवा नागरिक समाजका अध्यक्ष वावुलाल तामाङले वताए । 

आमाछोदिङमो गाउँ पालिका उपाध्यक्ष चण्डिका तामाङले युवाहरूले गरेका काम उच्चस्तरिय रहेको बताइन्  । सवै युवाहरूले बाँझो जग्गा हरूमा यस्तै आयमुलक काम गर्ने हो भने कामका लागि विदेश जानु पर्दैन । यस्तै वडा अध्यक्ष कामी लाक्पा तामाङले  युवाहरूकाे कामले पुरै हाकु गाउँवासीहरू प्रभावित भएका छौ । 

रोनास तामाङ पनि वैदेशिक राेजगारिवाट आफ्नो गाउँ सानो गाउँमा केही गराैं भनेर टिम खडा गरी कृषि पेशालाई नै वढावा दिनुपर्छ भन्ने सोचले गर्दा आज उनको काम प्रति सवैको चासोको विषय वनेको छ । राम्रो काम को नतिजा ठिला हुन्छ तर दिगो हुन्छ र मिहेनतको फल मिठो हुन्छ भन्ने  विदेश बस्दा थाहा पाए । यही अनुभवबाट उनी मिहेनत गर्ने युवामा पर्दछन ।

रसुवा, उत्तरगया गाउँपालिका- ४ मनिगाउँमा भूमि शिबिर सम्पन्न भयो ।  कार्यक्रममा जिल्ला भूमि अधिकार मञ्चका पदाधिकारी तथा  गाउँमञ्चका सदस्यहरू गरी ४१ जनाको सहभागिता रहेको थियो । 

शिबिरमा बिर्ता तथा भूमिका सवालहरू, सदस्यता र जनसंगठन परिचालन बारे छलफल भयाे ।  जिल्ला मञ्चद्वारा भैरहेको गतिविधि तथा प्रयास बारे जानकारी गराउदै  बिर्ता अभियान तथा  र भूमिहीनहरूलाइ जग्गा व्यवस्थापन प्रकिया तथा कानुनी व्यवस्था,  छुट जग्गा निवेदन पेसलगायतको सवालमा अभिमुखिकरण भयो । साथै गाउँ मञ्चको अभियान र संगठनको अवस्थाको समेत समीक्षा भयो । 

देशका अधिकांश पहाडी र उच्च पहाडी भागमा  गरिने यस्ता रैथाने बालीको संरक्षण र प्रवर्धनमा सरकारले समेत खासै चासो नदेखाएका कारण रैथाने बाली सङ्कटमा परेको हो । जसले गर्दा पछिल्लो केही वर्ष यता कोदो समेत भुटान र भारतबाट आयात गर्नु पर्ने अवस्था आएको छ । 

यसले एकातिर निकै राम्रो खाद्यान्न बालीको  रूपमा लिइने यस्ता अन्नबाली मासिएको छ भने अर्कोतिर अन्यत्र मुलुकबाट आयात गर्नु पर्दा  पैसा समेत बिदेसिएको छ । यस्ता बालीलाई सरकारले  विशेष चासोका साथ प्रवर्धन गर्नु पर्ने अहिलेको आवश्यकता रहेको छ । रैथाने बालीको रूपमा लिइने कोदो पोसिलो खाद्यान्न बाली मध्ये एक प्रमुख बालीको रूपमा पनि लिइन्छ ।

विशेष गरी पहाडी र उच्च पहाडी चिसो हावापानी भएका स्थानमा कोदोको खेती हुने गर्दछ । गर्मी हावापानीमा  भने यो खेती निकै कम मात्रै गर्ने गरिन्छ ।

देशका अधिकांश स्थानमा गरिने यस खेतीको प्रवर्धनका लागी नत स्थानीय तहले कुनै चासो दिइएको पाइन्छ न त सरकारले नै रैथाने बाली संरक्षणका कुनै पहल गरेको पाइन्छ ।

केही वर्ष अघिसम्म गरिने कागुनो, जुनेलाे, फापर, करूलगायतका रैथाने बाली धादिङमा लोप नै भई सकेको छ ।रैथाने बाली लोप हुँदै जाने क्रममा  निकै उपयोगी र पोसिलो खाद्यान्न बालीको रूपमा लिइने कोदोको खेती लोप हुने अवस्थामा पुगेको छ ।

यस वर्ष पनि कोदो लगाइएको बारीमा रातो र डढुवा रोगको साथै कोदो बालीमा खुम्रो किराको प्रकोपका देखा परेको कारण उत्पादन घट्ने अनुमान रहेको छ ।

कोदो बाली अन्य बाली भन्दा खेती गर्न पनि सजिलो र रोग किराको सङ्क्रमण समेत कम लाग्ने बालीको रूपमा गाउँ घरमा चिनिदै आएको छ।

 गाउँमा रैथाने बालीको रूपमा लिइने कोदो, करू, तितेफापर, कागुनो, जुनेलाे जस्ता बाली पछिल्लो समय लोपोन्मुख भएकाेले रैथाने बीउ जाेगाउन स्थनीय सरकारले अभियान थाल्नु पर्ने स्थानीय किसानहरू बताउछन् । 

रसुवा, चिलिमेको सहायक कम्पनी साञ्जेन जलविद्युत् कम्पनी लिमिटेडले निर्माण गरेको साञ्जेन जलविद्युत् आयोजनाको बिजुली व्यावसायिक रूपमा राष्ट्रिय प्रणालीमा जोडिएको छ ।

सम्पूर्ण प्राविधिक परीक्षणलगायत काम सम्पन्न गरेर सोमबार साँझदेखि साञ्जेन जलविद्युत् आयोजनाको बिजुली प्रणालीमा प्रवाह गरिएको हो ।

साञ्जेन जलविद्युत् आयोजनाले गत मङ्सिर ८ गतेदेखि परीक्षण उत्पादन गर्दै आएको थियो । रसुवाको आमाछोदिङ्मो -५ मा निर्माण भएको सो आयोजनाको क्षमता ४२ दशमलव पाँच मेगावाट रहेको छ ।

सबै प्राविधिक परीक्षण सम्पन्न गरी गत मङ्सिर ८ गते पहिलो युनिटबाट बिजुली उत्पादन गरिएको थियो । उत्पादित विद्युत् राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमा सोमबारदेखि व्यावसायिक रूपमा उपलब्ध गराइएको आयोजनाका सबइञ्जिनियर रविन कोइरालाले जानकारी दिनुभयो ।

‘क्यास्केड मोडल’मा निर्माण गरिएका अर्धजलाशय प्रकृतिको दुई आयोजनामध्ये साञ्जेन ९माथिल्लो० जलविद्युत् आयोजना विसं २०८० भदौ मसान्तमा सम्पन्न गरी विसं २०८० असोज २१ गतेदेखि राष्ट्रिय प्रणालीमा बिजुली उपलब्ध गराउँदै आएको थियो ।

कूल ११ केभी क्षमताको आपत्कालीन प्रसारण लाइनमार्फत व्यापारिक रुपमा बिजुली प्रवाह गरिरहेको थियो । सो आयोजनाको विद्युत् प्रवाहका लागि कम्पनी आफैँले आठ किलोमिटर ११ केभी डबल सर्किट प्रसारणलाइन तथा १३२÷११ केभी सबस्टेसन निर्माण गरेको थियो ।

चिलिमे त्रिशूली ६६ केभी प्रसारण लाइनमार्फत क्षमताको सीमितताका कारण करिब आठ दशमलव पाँच मेगावाट विद्युत् वैकल्पिक रूपमा बिक्री गर्दै आएको थियो । साञ्जेन तथा साञ्जेन ९माथिल्लो० दुवै आयोजना २०७२ सालको भूकम्प, कोभिड(१९, नाकाबन्दी, राष्ट्रिय प्रसारण लाइन उपलब्ध नहुनुलगायत कारणले निर्धारित समयमा सम्पन्न हुन नसकेको आयोजना कार्यालयले जनाएको छ ।

हालै चिलिमे(त्रिशूली दुई सय २० केभी प्रसारण लाइन सम्पन्न हुनेबित्तिकै ती आयोजनाबाट विद्युत् उत्पादन गरी राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमा जोड्न सफल भएको कम्पनीले जनाएको छ ।

नेपालमा निर्माणाधीन अर्धजलाशययुक्त आयोजनामध्ये नमुना आयोजनाका रुपमा साञ्जेन रहेको कम्पनीले जनाएको छ । साञ्जेन माथिल्लो जलविद्युत् आयोजनाको बाँधस्थलमा करिब ४४ हजार घनमिटर क्षमताको पानी जम्मा गरी राष्ट्रिय विद्युत् प्रणालीलाई ७० मिनेट सहज गर्न सकिने ‘पिकिङ पोखरी’ निर्माण गरिएको छ ।

उक्त पोखरीको पानी सञ्चय गरी साँझको समयमा थप बिजुली उत्पादन गरी राष्ट्रिय विद्युत् प्रणालीमा उल्लेखनीय योगदान गर्न सकिने आयोजनाका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अर्पणबहादुर सिंहले जानकारी दिनुभयो । उक्त पिकिङ पोखरीका कारण आयोजना मर्मतसम्भार गर्न र ‘इमर्जेन्सी ब्रेकडाउन’मा समेत पावरहाउस सञ्चालन गर्न सकिन्छ ।

नेपालमा भएका क्यासकेड आयोजनामध्ये विशेष प्रविधि जडान गरी साञ्जेन माथिल्लो आयोजना मर्मतसम्भार गर्दा पनि तल्लो आयोजना निरन्तर विद्युत् उत्पादन गर्न सकिने नेपालकै पहिलो आयोजना हो ।

नेपालमा नमुना प्रविधिका रुपमा पहिलोपटक जडान गरिएको उक्त प्रविधि आगामी दिनमा अन्य क्यास्केड आयोजनाले जडान गरी क्यासकेडको तल्लो आयोजना माथिल्लो आयोजनामा रहने निर्भरता कम गर्न सकिन्छ ।

जर्मनीमा निर्माण भएको एक प्रकारको अत्याधुनिक प्रविधिको उपकरणका कारण कम्पनीलाई आयोजना मर्मतसम्भार समयका कारण हुने क्षति रोकी आर्थिक रूपमा ठूलो राहत मिल्नेछ । सोही विशेषताका कारण काठमाडौँ विश्वविद्यालयले उक्त आयोजनाको नमुना आफ्नो प्रयोगशालामासमेत सञ्चालन गरेको छ ।

हाल नेपालमा विकास गरिएका क्यास्केड आयोजनामध्ये यो नमुना आयोजना रहेकाले जलविद्युत् विकास, नवीकरणीय ऊर्जा, हाइड्रोलोजी, दिगो विकासलगायत विषयमा अध्ययनरत विद्यार्थीको प्रयोगात्मक अध्ययन अनुसन्धानका लागिसमेत उपयोग गर्न सकिने आयोजनाले जनाएको छ ।

कम्पनीले निर्माणाधीन ४२ दशमलव पाँच मेगावाट क्षमताको साञ्जेन जलविद्युत् आयोजनाको व्यावसायिक उत्पादनसँगै बिजुली बढी माग हुने हिउँदका महिनामा हुने प्रणालीको असन्तुलन केही हदसम्म समाधान हुने विश्वास लिइएको छ । 

रसुवा, उत्तरगया गाउँपालिका १, २, ३ का डाँडागाउँ, ठूलोगाउँ, सिरुचेत अहिले अकबरे खुर्सानीको पकेट क्षेत्र बनेका छन् । अकबरे खुर्सानी खेतीबाटै यस भेगका बासिन्दाले मनग्य आम्दानी लिइरहेका छन् ।

उत्तरगया गाउँपालिका र हेफर प्रोजेक्ट नेपालका साझेदारीमा सिड्स रसुवाबाट सञ्चालित उत्तरगया कृषि तथा पशु उद्यमशीलता विकास परियोजना कार्यक्रमअन्तर्गत यस वर्ष  ८७ जना कृषकले ६० रोपनी जग्गामा अकबरे खुर्सानी खेती गरेका छन् । खुर्सानीबाट गत महिनादेखि राम्रै आम्दानी लिन थालेका छन् । 

पिरो खुर्सानीबाट राम्राे आम्दानी हुँदा उनीहरू दङ्ग छन् । उत्तरगयाका तीन वडामा अकबरे खुर्सानी खेती सुरु गरेर उत्पादन भई बिक्री–वितरणको सुरुआत भइसकेको परियोजना संयोजक गौरव सापकोटाले जानकारी दिए । 

गत जेठमा लगाइएको खुर्सानी अहिले बिक्रीका लागि तयारी भएको हो । अकबरेको बजारमूल्य प्रतिकेजी रु। दुई सय ५० देखि तीन सयसम्म रहेको छ । बाहै्र महिना फल्ने सो खुर्सानी एउटा बोटबाट एक वर्षमा चारचोटि बेच्न मिल्ने गरी फल दिने भएकाले एकदमै आयमूलक रहेको गाउँपालिका उपाध्यक्ष चमेली गुरुङ बताउँछिन् । 

अहिले पहिलो सरुवाती चरण भएकाले करिब दुई सय केजी बिक्री भएको छ । अब तिजअगाडि पाँच सय केजी र बडादशैं अगाडि एक हजार पाँच सय केजी फल्ने परियोजना संयोजक सापकोटा बताउँछन् ।

यो खुर्सानी काठमाडौँस्थित दरबारमार्गमा रहेको रैथाने बाली बजारमा समेत बिक्री–वितरण भइरहेको छ । यसको बजार सहजीकरणमा गाउँपालिका अध्यक्ष माधवप्रसाद अर्याल आफैँ लागिपरेका छन् । रैथाने बाली बजार दरबारमार्गको बिक्री केन्द्रमा कृषिमन्त्री रामनाथ अधिकारीले समेत अवलोकन गरेर रसुवामा फलेको अकबरे खुर्सानीको प्रशंसा गरेका थिए । 

खुर्सानी खेतीमा लागिपरेकी कृषक मीनकुमारी पौडेल भन्छिन्, ‘हामीलाई गाउँपालिकालगायत संस्थाले प्रेरित गरी आर्थिक स्थिति सुधारमा मद्दत गरेको छ, कसैसँग हात फैलाउन पर्दैन ।’ अर्का कृषकद्वय लालमाया तामाङ, मनिका राई पनि एकै स्वरमा भन्छन्, ‘यस्तो आम्दानी मूलक अकबरे खुर्सानी खेती गर्न अरूले पनि गरे हुन्छ । हामी घरभित्रको कामसँगै पैसा आउने काम पनि गर्न पाउँदा धेरै खुसी छौँ ।’

धुन्चे । चौंरीपालनलाई व्यवसायिक बनाउन रसुवामा 'व्यवसायिक चौंरीपालन तालिम' सम्पन्न भएको छ । बैशाख २३ देखि २८ सम्म धुन्चेमा सञ्चालित उक्त तालिममा रसुवाका १९ र नुवाकोटका २ चौंरीपालन कृषकहरू सहभागी भएका थिए ।

वागमती प्रदेश सरकार कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालय, पशुपन्छी तथा मत्स्य विकास निर्देशनालय, पशु सेवा तालिम केन्द्र ललितपुरको आयोजनामा सञ्चालित तालिममा चौंरीपालन व्यवसायलाई थप व्यवसायिक बनाउन प्रयोगात्मक अभ्यास समेत् गरिएको बताइएको छ । अभ्यासको कार्य सदरमुकाम नजिकै रहेको जोङदा गु चौरी खर्कमा गरिएको थियो ।

तालिम अवधिमा नेपालमा चौरीपालनको अवस्था, महत्व र सम्भावनाहरु, याक, नाक, डिम्जो र उराङ्ग चौरीका चारित्रिक विशेषतहरु, याक चौरीको प्रजनन् व्यवस्थापन तथा वर्णशंकरको आवश्यकता तथा महत्व, व्याउने, दुधालु माउ र बच्छाबाच्छीको हेरचाह व्यवस्थापन तथा विगौति दूधको महत्व, आहारा व्यवस्थापन, चरन तथा खर्क व्यवस्थापन, लेकाली घाँस तथा डालेघाँसहरु, युरिया मोलासेस मिनरल ब्लक बनाउने तरिका अभ्यास,याक चौरीमा लाग्ने आन्तरिक तथा बाह्य परजीविको नियन्त्रण, मुख्य मुख्य रोगहरु खोरेत, लम्पी स्कीन, भ्यागुते, पटके, क्षयरोग, ब्रुसेलोसिस, साल नझर्ने, भण्डार फर्कने,बच्चा अड्किने आदि रोगको बारेमा जानकारी,याक चौरी खर्कमा घुम्ती गोठ व्यवस्थापन, असल पशुपालन अभ्यास,  जैविक सुरक्षा व्यवस्थापन, सफा दूध उत्पादन विधि, दूध तथा दुग्ध पदार्थ विविधिकरण बारे जानकारी (छुर्पी, चिज, नौनी, ऊन, रौ उत्पादन), थुनेलो रोगको रोकथामको लागि टिट डिपिङ्ग प्रविधि बारे जानकारी एवं अभ्यास, पशुको शारीरिक तापक्रम नाप्ने, नाडीको गति जाँच्ने,श्वास प्रस्वासको गति जाँच्ने,जिवित पशुको शारीरिक तौल निकाल्ने, औषधि खुवाउने तरिका पशुपालनमा गोठालाको भूमिका र फार्म अभिलेख व्यवस्थापन लगायतका विषयमा छलफल गरिएको थियो ।

तालिममा सहभागी कृषकहरूले सिकाई उपलब्धिमूलक रहेको बताएका छन् । चौंरीपालन व्यवसायमा हाल देखिएका विविध चुनौति समाधानका लागि अपिल समेत् गरेका छन् ।

नुवाकोट जिल्ला तादी गाउँपालिका वडा नं १ का चौरीपालक कृषक छिरिङ शेर्पाले चौंरीपालन व्यवसाय लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जको क्षेत्रभितर पर्ने भएकोले चरनको सहज वातावरण सिर्जना गर्नुपर्ने बताए ।

याक चौरी कृषक महासंघका अध्यक्ष दावा स्याङ्बु शेर्पाले चौरीपालनलाई हिमाली जिल्लामा बसोबास गर्ने जनताको जनजीविकासँग गाँसिएकोले यसको संरक्षण तथा सम्वर्द्धनकोलागि सरकारले विशेष महत्वका साथ हेर्नु पर्ने बताए ।

कार्यक्रमबाट भैंसीका लागि ५० हजार अनुदान दिने, भैंसी किनेको २ वर्षपछि अर्का सदस्यलाई पहिलो वर्ष पाउनेले ५० हजार रुपैयाँ फिर्ता दिनुपर्ने गाउँपालिका पशु स्वास्थ्य शाखाका प्रमुख सुनबहादुर तामाङले बताए। 

कार्यक्रम अन्तर्गत ५० जना किसानले ५० हजार रुपैयाँ लिएर भैंसी किनेका छन् । अब तत्कालै १० भैंसी र १५ वटा गाईका लागि अनुदान उपलब्ध गराउन लागेको तामाङले बताए। यसपटक भैंसीका लागि ५० हजार रुपैयाँ उपहार पाउनेले २ वर्षमा नयाँ सदस्यलाई सो रकम उपहार फिर्ता गर्नुपर्ने छ। 

गाउँपालिका भरी दूध संकलनको काम चाँढै सुरु हुन लागेको गाउँपालिका पशु स्वास्थ्य शाखा प्रमुख सुनबहादुर तामाङले बताए। संकलित दूधबाट दुग्ध जन्य उत्पादन गरेर बिक्री गर्ने तथा दुग्ध विकास संस्थानमा पठाउने तामाङले बताए। 

सिड्स रसुवामार्रफत हेफरसँगकाे साँझेदारी सुरू भएकाे कार्यक्रमले किसानलाइ दुध उत्दान बढाउन गाइ र भैसी पाल्न र दूध उत्पादन बढाउन प्रयास गरेकाे छ । 

पालिकाले गाउँमा दूध संकलन सुरु गर्ने भएपछि  गाई, भैंसीको संख्या थपेर किसानले दूध उत्पादन गर्न थालेको छन्।

किरा नलाग्ने र लामो समयसम्म नबिग्रने भएकोले यसरी राख्नु धेरै उचित भएकोले यसरी राख्न थालेका हुन् ।

स्थानीय उत्तरगया गाउँपालिका -३ ठूलोगाउँकी अम्बिका बिकले भनिन् पहिले काठको हुन्थ्यो अहिले ढलान घरको छतमा फलामे पोल, रड वा पिलरमा यसरी धेरैले थाँक्रो बनाएँ । यस्तो थाँक्रो हेरेर फोटो खिच्चेहरू धेरै झुम्मिने गरेको  पनि बिकले बताइन् । बीउ जोगाउन र सुरक्षित भण्डारका लागि रैथाने चलन मकै जोगाउन धेरै ठिक रहेको स्थानीय भोजमान तामाङ बताउँछन् ।

घर भित्र भन्दा सुरक्षित रहने पहिले भन्दा हल्का मोडिफाइ जस्तो पनि देखिने, राम्रो छ यसमा राखेको मकै सफा बस्छ पुरानो चलनले पनि निरन्तरता पायो, उत्तरगया गाउँपालिका उपाध्यक्ष चमेली गुरूङले भनिन् - यस्तो चलन धेरैले छाडेका थिए, घर भित्रभन्दा बाहिर खुल्लामा हुने र कोठा नचाहिने भएकोले  अहिले फेरि उही चलनलाई निरन्तरता दिन थालियो ।

यो सामग्री हेमनाथ खतिवडाले तयार गरी पठाउनुभएको हो । 

रसुवा, भदौ १२ । रसुवाको ब्राबलमा स्याउ उत्पादन बढ्न थालेको छ । विगतदेखि नै यहाँ स्याउ उत्पादन हुँदै आएपनि थोरै मात्रामा भएको उत्पादनले बजार प्राप्त गरेको थिएन ।

उच्च घनत्व प्रविधिमा स्याउ उत्पादन कार्यक्रम लागू भएसँगै उत्पादन बृद्दि भई बजारीकरणसमेत् भईरहेको छ । कृषि विकास निर्देशनालय, कृषि ज्ञान केन्द्र र स्थानीय ब्राबल कृषक समूहमार्फत् साझेदारी उक्त कार्यक्रम सञ्चालन भएसँगै यहाँका स्थानीय कृषकहरूको आयआर्जन बढ्न थालेको छ ।

स्थानीय बजारमा नै बिक्री वितरण भइरहेको उक्त स्याउ खानलाई अति स्वादिष्ट रहेको धुन्चेमा फलफूल तथा तरकारी बिक्रेता रमेशकुमार न्यौपाने बताउँछन्  ।  उनका अनुसार हाल गोसाइँकुण्ड तीर्थ यात्राको समय रहेकोले पनि स्थानीय स्याउ धेरै परिमाणमा बिक्री भईरहेको छ । स्याउको ग्रेडिङ गरी प्रतिकेजी २५० र ३०० मा बिक्री भईरहेको छ ।