रसुवा, कालिका गाउँपालिकामा  डेंगु राेगकाे  प्रकोप हुन नदिन राेग नियन्त्रणका लागि स्वास्थ्यकर्मी र सरोकारवालाहरुसँग अन्तरक्रिया गरेको छ ।

सोमबार जनस्वाथ्य कार्यालयले स्वास्थ्यकर्मी विच डेंगु रोगको विषयमा अन्तरक्रिया तथा अभिमुखिकरण कार्यक्रम संचालन गरिएको छ । कार्यक्रममा डेंगु रोगका लक्षण यसबाट हुने खतरा र यसबाट जोगिने उपायका बारेमा जनस्वाथ्य अधिकृत झम प्रसाद आचार्यले जानकारी दिनुभएको थियो । 

कार्यक्रममा आचार्यले डेंगु रोगको प्रकोप बढदै गएको हुँदा यसबाट सबै सचेत हुन आग्रह गर्नुभएको थियो । डेंगुको लक्षण देखिना साथ चिकित्सकलाई देखाउन स्वास्थ्यकर्मीको सुझाव थियो । घर वरपर रहेको पानी जम्ने खाल्डाखुल्डी पुर्ने, लामखुट्टेको टोकाईबाट जोगिन झुल टाँगेर सुत्ने, घरबाहिर करेसाबारीमा काम गर्न जाँदा सकेसम्म शरीर पूरै छोपिने गरी लुगा लगाउने, घर वरपर सफला राख्ने, लामखुट्टे भएका स्थानमा किटनाशक औषधिको प्रयोग गर्नाले डेंगुको संक्रमणबाट बच्न सकिन्छ ।

अभिमुखिकरण कार्यक्रमका सहभागीहरुले कालिकास्थानमा ¥याली गदै पानी जमेको ठाउँ सरसफाई गरेको थिए । साे अवसरमा कालिका बजार नेपाल स्वयंसेवी रक्तदाता समाज, स्थानीय समाजसेवीहरू सहभागी थिए । 

रसुवा, रसुवा जिल्लाको गोसाइँकुण्ड गाउँपालिकाले जिल्लामै पहिलोपटक क्षयरोग (टीबी) पहिचानका लागि कृत्रिम बौद्धिक (एआई) प्रविधिबाट छातीको एक्स-रे परीक्षण सेवा सुरु गरेको छ।

गाउँपालिकाको स्वास्थ्य शाखाको आयोजनामा तथा राष्ट्रिय क्षयरोग नियन्त्रण केन्द्र, थिमी, भक्तपुरको प्राविधिक सहकार्यमा सञ्चालन गरिएको उक्त अभियान दुई चरणमा सम्पन्न भएको हो।

पहिलो चरणमा वैशाख १६ गते वडा नं ५ स्याफ्रुबेँसी स्वास्थ्य चौकीमा आयोजित १ दिने शिविरमा १४४ जनाको छाती परीक्षण गरिएको थियो, जसमा १५ जनामा सम्भावित क्षयरोग देखिएको छ। दोस्रो चरणमा वैशाख १७ गते वडा नं ६ धुन्चे स्वास्थ्य चौकीमा १८६ जनाको परीक्षण गर्दा २८ जनामा सम्भावित संक्रमण देखिएको गाेसाइकुणड गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखा प्रमुख बिमल घिमिरेले बताए दुई दिनको अवधिमा जम्मा ३३० जनाको छाती परीक्षण हुँदा ४३ जनामा क्षयरोगको सम्भावना देखिएको गाउँपालिकाले जनाइएको छ। 

गोसाइँकुण्ड स्वास्थ्य शाखाका प्रमुख विमल घिमिरेका अनुसार, प्रारम्भिक परीक्षणमा सम्भावित देखिएका बिरामीहरूलाई जिन–स्पट परीक्षणमार्फत थप पुष्टि गरिनेछ। संकलित नमुना त्रिशूली र भक्तपुरस्थित राष्ट्रिय क्षयरोग परीक्षण प्रयोगशालामा पठाइनेछ। पुष्टि भएपछि ती बिरामीलाई निःशुल्क औषधि तथा उपचार सेवामा समावेश गरिनेछ।

घिमिरेका अनुसार, एआई एक्स-रे प्रविधिको प्रयोगले समुदायमा लुकेका संभावित बिरामीहरूलाई छिटो र प्रभावकारी रूपमा पहिचान गर्न मद्दत पुगेको छ।

स्वास्थ्य क्षेत्रमा प्रविधिको उपयोग गर्दै समुदाय स्तरमै क्षयरोग नियन्त्रणमा टेवा पुर्‍याउने यो पहल रसुवा जिल्लाको लागि प्रेरणादायी उपलब्धिका रूपमा हेरिएको छ।

रसुवा, राष्ट्रिय तथ्याङ्ग कार्यालय, राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार रसुवामा ४ हजार परिवारको घर परिसर खानेपानीको धारा रहेकाे छ । 

राष्ट्रिय जनगणना २०७८ काे तथ्यांक अनुसार रसुवामा ४ हजार १ सय ३५ परिवारको घर परिसर भित्र धारा रहेको छ, घर परिसर वाहिर धारा रहेका ६ हजार ३ सय परिवार, ७८ परिवारले खुला ईनार, १० परिवारले ढाकेको ईनार, ५ सय ३७ परिवारले मुल धारा, ६४ परिवारले खोलाको पानीलाई पिउन र खाना पकाउन प्रयोग गरेको पाईएकाे जनाएकाे छ ।  जिल्लाभर  ११ हजार १ सय ४० घरधुरी रहेकाे छ ।

रसुवा, राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार ८७ प्रतिशत बालबालिकाको जन्मदर्ता हुने गरेकाे छ । 

जिल्लाको जनगणनामा कुल ४ हजार ८ सय ५३ जना बालबालिका मध्ये ४ हजार २५८ जना ८७.७ प्रतिशतले जन्मदर्ता गरेका छन् भने ५९५ जना १२.३ प्रतिशतले जन्मदर्ता गरेका छैनन् ।  जिल्लाकाे कुल जनसंख्या ४६ हजार ६ सय ८९ हो ।  नेपालको साक्षरता दर १० वर्षमा १० दशमलव ४ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागले शुक्रवार सार्वजनिक गरेको राष्ट्रिय जनगणना २०७८ का अनुसार नेपालको साक्षरता दर ७६।३ प्रतिशत पुगेको हो ।

रसुवा, गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवाको पहुँच र उपयोगमा सुधार ल्याई स्वास्थ्य बीमाको आधारमा सबैका लागि स्वास्थ्य सेवा सुनिश्चित गर्ने उद्देश्यले सरकारले ल्याएको सामाजिक शुरक्षाको महत्वपूर्ण कार्यक्रम स्वास्थ्य बीमा २०७२ देखि लागू भएपनि यसवर्ष ३६ प्रतिसत नागरिकले मात्र स्वास्थ्य बिमा सेवा लिएका छन् । 

स्थानीय सरकारले स्वास्थ्य बिमा बारे सचेतना मुलक कार्यक्रम गर्न नसकेकोले बीमा प्रति नागरिक आकर्शण नभएको गुनासो छ ।  

स्वास्थ्य बीमा बोर्डले समस्त नेपाली नागरिकलाई सर्वसुलभ गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्ने र स्वास्थ्य सेवा उपभोगमा सुधार ल्याउनका लागि सामाजिक स्वास्थ्य बीमाको आधारमा सबैका लागि स्वास्थ्य सेवा सुनिश्चित गर्न कार्यक्रम सुरु भएको हो । 

जिल्लाको कुल जनसङ्ख्या ४६,६८९ रहेका छ । ११ हजार १ सय ४० घरपरिवार रहेकाे छ । यस वर्ष सवै भन्दा धेरै स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रममा समेटिएको कालिका गाउँपालिका हो । 

स्वास्थ्य बीमा बोर्ड रसुवा शाखाका संयाेजक सृष्टि श्रेष्ठका अनुसार जिल्लाको उत्तरगयामा ९६६ घरमा २९५८ जना, कालिकामा ३२८६ घरका ११,४६६ जना , नौकुण्डमा ५०८ घरमा १११३ जना, गोसाइकुण्डमा ३४६ घरका ८७० र आमाछोदिङमो गाउँपालिकामा ३३० घरका ५८२ जना गरी जिल्ला भर कुल ५ हजार ४ सय ३६ घरपरिवारका १६ हजार ९ सय ८९ जनाले स्वास्थ्य बिमा गरेका छन् ।  

रसुवा, सामुदायिक आँखा केन्द्र रसुवाको आयोजनामा कालिकास्थानमा निःशुल्क मोती विन्दुको शल्यक्रिया शिविर सम्पन्न भयो । 

ग्रामीण क्षेत्रमा आँखाका समस्या भएकाहरुलाइ शल्यक्रिया सेवा दिने उद्देश्यले तिलगंगा आँखा केन्द, सामुदायिक आँखा केन्द्र रसुवा, नेपाल रेडक्रस सोसाइटी जिल्ला शाखाको समन्वयमा कालिकास्थानमा दुईदिने निःशुल्क मोतीविन्दुको शल्यक्रिया शिविरमा ७९ जनाले आँखाको अप्रेसन गराएका छन् । 

तिलगंगा आँखा प्रतिष्ठानका वरिष्ठ आँखा शल्यचिकित्सक डा. श्याम व्यासको नेतृत्वमा भएको शिविरमा ७९ जनाको मोतीविन्दु र दुईजनाको मासु पलाएको उपचार गरिएको सामुदायिक आँखा केन्द्रकी इन्चार्ज उर्मिला तामाङले जानकारी दिइन् । 

शिविरमा स्वास्थ्य कार्यालय रसुवा, कालिका ग्रामीण आँखा चिकित्शालय, उत्तरगया आँखा केन्द्र, जिल्लाको पाँचवटै पालिकाको स्वास्थ्य शाखाले सहयोग गरेका थिए ।

गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखाका अनुसार गाउँपालिकामा मात्र नभई काठमाण्डौंमा नै बसोबास गर्दै आईरहेका कालिकाबासीलाई 'आम औषधि सेवन' अभियान निम्नानुसार स्थानहरूमा सञ्चालन गर्ने बताएको छ ।

गोम्बा, हिलेटोल क्षेत्रमा बैशाख १७ र १८ गते, शेषमति, गैरीगाउँ, शेषमति क्षेत्रमा बैशाख १९ र बसुन्धरा, लोलाङ, शेषमति क्षेत्रमा बैशाख २० र २१ गते बिहान ७ बजेदेखि बेलुकी ५ बजेसम्म 'आम औषधि सेवन' अभियान सञ्चालन हुने बताईएको छ ।

गाउँपालिका, स्वास्थ्य शाखाले सूचना जारी गर्दै काठमाण्डौंमा रहेका कालिकाबासीलाई 'आम औषधि सेवन' कार्यमा पायक पर्ने स्थानबाट सेवा लिन अनुरोध गरेको छ ।

थप जानकारीको लागि :  कमलप्रसाद पौडेल ( 9860633597) र प्रमिला आचार्य  

कालिका गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखा प्रमुख नबराज न्याैपानेले हात्तीपाइले रोगविरुद्धको आम औषधि सेवन अभियान गत वर्षबाट सुरू भएको बताए । टोल टोलमा पुगेर हात्तीपाइले रोग विरुद्धको औषधि  सवै नागरिकलाइ नछुटाउन सेवन गर्न उनले सराेकारवालाहरू समक्ष अनुराेध गरे । 

हात्तीपाइले रोगविरुद्धको आम औषधि सेवन अभियान गाउँपालिका स्तरिय बहुनिकाय योजना तर्जुमा गोष्ठीमा सहभागी गाउँपालिका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत कृष्णबहादुर केसी कुँबर, वडा अध्यक्ष उमेश न्याैपाने, जनप्रतिनिधिहरू, विद्यालयका प्रधानाध्यापकहरू, पत्रकार तथा सरोकारवालाहरूले गाउँपालिका तथा जिल्ला बाहिर रहेका नागरिकलाई पनि योजना बनाएर औषधि सेवन अभियानमा नछुटाउन सुझाव दिएका थिए । 

हात्तीपाइले रोग एक पटक लागेपछि जीवनभर निको हुँदैन । मानिसको शरीरमा हात्तीपाइले रोगको परजीबी प्रवेश गर्नासाथ यो रोग देखापर्दैन । यो परजीबी छ वर्षसम्म मानिसको शरीरमा सुसुप्त अवस्थामा रहन्छन् । यो परजीबी शरीरमा रहे हात्तीपाइलेको औषधि सेवन गरेपछि कसै कसैलाई ज्वरो आउने, वाकवाकी लाग्ने, वान्ता हुने, जस्ता सामान्य असर देखापर्न सक्छन् । फाइलेरिया परजीवीले लाखौंको संख्यामा उत्पादन गर्ने सूक्ष्म फाइलेरिया रगतमा पुगिरहेका हुन्छन । 

सहजिकरण गर्दै स्वास्थ्यकर्मी तथा हात्तीपाइले रोग निवारण अभियानका फाेकल पर्सन विवेक पाैडेलले सन् २०२० मा भएकाे सर्बेबाट रसुवामा पनि हात्तीपाइले रोग देखा परकाेले अभियान सुरू भएकाे बताए । कालिकाले लक्षित जनसंख्या ९ हजार ८ सय ४४ जनालाइ हात्तीपाइ बिरूद्ध औषधि खुवाइने बताए । 

हात्तीपाइले रोग एक प्रकारको मसिनो धागो आकारको जुका जस्तै परजिवीले गराउँदछ र यो रोग संक्रमित लामखुट्टेको टोकाइबाट मानिसमा सर्ने गर्दछ। मानिसको शरीरमा यो परजिवी प्रवेश गरेको केही वर्षपछि मात्र यस रोगका कारण हुने दीर्घकालीन असर देखिन्छन्। 

हात्तीपाइले रोगबाट वच्न तथा प्रारम्भिक अवस्थामा नै पूर्ण रुपमा निको हुनुको लागि यो रोगको जोखिम भएको सम्पूर्ण जिल्लाहरुमा राष्ट्रिय राष्ट्रिय आम औषधि सेवन कार्यक्रम सञ्चालन हुँदै आएको छ। आम औषधि सेवन कार्यक्रम सञ्चालन हुने देशभरका ७ जिल्लाहरुमा बसोबास गर्ने औषधि सेवन गर्न योग्य सबै व्यक्तिले यो औषधि सेवन गर्नुपर्छ। 

हात्तीपाइले रोग निवारण कार्यक्रमको लागि इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले तय गरेको कार्यक्रम अनुरूप स्थानीय तहमा छलफल गरी स्वास्थ्य संस्थाहरूले टोल टाेलमा सराेकारवालासँग छलफल, मिटिङ तथा प्रचार प्रसार गरेर तयारी गरी कार्य तालिका समेत तयार भएको जानकारी दिइएकाे थियाे ।  

याे राेग लागेपछि खुट्टा हात सुनिने ,महिलाहरुमा स्तन सुनिने र आकार बड्दै जाने ,गुप्ताङ्ग सुनिने र आकार बड्दै जाने र पुरुषहरुमा अण्डकोष सुनिने (हाड्रोसिल) जस्ता समस्या निम्त्याउछ। याे रोग लागि सकेपछि उपचार सम्भव नहुने बताइएकाे छ ।

रसुवा, राष्ट्रिय हात्तीपाइले रोग निवारण अभियान अन्तर्गत  रसुवाको नौकुण्ड गाउँपालिकामा अभियान कै रूपमा हात्तीपाइले रोगविरुद्धको औषधि खुवाउने भएको छ । 

नौकुण्ड गाउँपालिकामा वैशाख १६ गतेदेखि एकसाता हात्तीपाइले रोगविरुद्धको औषधि  खुवाउन लागिएको स्वास्थ्य शाखा प्रमुख अणप्रसाद पौडेलले बताए । दुई वर्ष उमेर नपुगेका बालबालिकाहरुको गर्भवती र ७ दिनसम्मका सुत्केरी, छारे रोगको समस्या भएका व्यक्तिहरू र सिकिस्त बिरामीहरूले यो औषधी सेवन गर्नुहुँदैन।

यो एक पटक लागेपछि जीवनभर निको हुँदैन । मानिसको शरीरमा हात्तीपाइले रोगको परजीबी प्रवेश गर्नासाथ यो रोग देखापर्दैन । यो परजीबी छ वर्षसम्म मानिसको शरीरमा सुसुप्त अवस्थामा रहन्छन् । यो परजीबी शरीरमा रहे हात्तीपाइलेको औषधि सेवन गरेपछि कसै कसैलाई ज्वरो आउने, वाकवाकी लाग्ने, वान्ता हुने, जस्ता सामान्य असर देखापर्नसक्छन् । फाइलेरिया परजीवीले लाखौंको संख्यामा उत्पादन गर्ने सूक्ष्म फाइलेरिया रगतमा पुगिरहेका हुन्छन । 

हात्तीपाइले रोग एक प्रकारको मसिनो धागो आकारको जुका जस्तै परजिवीले गराउँदछ र यो रोग संक्रमित लामखुट्टेको टोकाइबाट मानिसमा सर्ने गर्दछ। मानिसको शरीरमा यो परजिवी प्रवेश गरेको केही वर्षपछि मात्र यस रोगका कारण हुने दीर्घकालीन असर देखिन्छन्। 

हात्तीपाइले रोगबाट वच्न तथा प्रारम्भिक अवस्थामा नै पूर्ण रुपमा निको हुनुको लागि यो रोगको जोखिम भएको सम्पूर्ण जिल्लाहरुमा राष्ट्रिय राष्ट्रिय आम औषधि सेवन कार्यक्रम सञ्चालन हुँदै आएको छ।

आम औषधि सेवन कार्यक्रम सञ्चालन हुने ७ जिल्लाहरुमा बसोबास गर्ने औषधि सेवन गर्न योग्य सबै व्यक्तिले यो औषधि सेवन गर्नुपर्छ। 

हात्तीपाइले रोग निवारण कार्यक्रमको लागि इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले तय गरेको कार्यक्रम अनुरूप स्थानीय तहमा छलफल गरी स्वास्थ्य संस्थाहरूले टोल टाेलमा सराेकारवालासँग छलफल, मिटिङ तथा प्रचार प्रसार गरेर तयारी गरी कार्य तालिका समेत तयार भएको पौडेलले बताए । 

हात्तीपाइले रोगविरुद्धको आम औषधि सेवन अभियान गतर्षबाट सुरू भएको हो । टोल टोलमा पुगेर हात्तीपाइले रोग विरुद्धको औषधि  सवै नागरिकलाइ नछुटाउन सेवन गर्न  स्वास्थ्य संस्थाहरूले अनुरोध गरेका छन् । 

हात्तीपाइले रोगविरुद्धको आम औषधि सेवन अभियान गाउँपालिका स्तरिय बहुनिकाय योजना तर्जुमा गोष्ठीमा सहभागी गाउँपालिका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत नविन गिरी, उपाध्यक्ष चन्द्र तामाङ, याेजना अधिकृत पुर्ण बुलुन, वडाअध्यक्ष तथा जनप्रतिनिधिहरू, सवै स्वास्थ्य संस्थाका प्रमुख तथा स्वास्थ्यकर्मीहरू, विद्यालयका प्रधानाध्यापकहरू, पत्रकार तथा सरोकारवालाहरूले पालिका तथा जिल्ला बाहिर रहेका नागरिकलाई पनि योजना बनाएर औषधि सेवन अभियानमा नछुटाउन सुझाव दिएका थिए । 

रसुवा, कालिका गाउँपालिका -५ रसुवाको जिवजिवे ग्रामीण अस्पतालमा सञ्चालित निःशुल्क दन्त शिविरमा ५ सय ३५ जनाले सेवा लिएका छन् ।  

कालिका, उत्तरगया र नौकुण्ड गाउँपालिकाका सेवाग्राहीलाई लक्षित गरी शिविर सञ्चालन गरिएको अस्पतालका जनस्वास्थ्य निरीक्षक उत्सव पौडेलले बताए। 

कालिका गाउँपालिकाले ट्रेक एण्ड एक्पिडेशन प्रालि र वर्ल्ड होरिजन एण्ड सेटपको प्राविधिक सहयोगमा शिविर सञ्चालन गरेको हो । 

तीनवटा पालिकाका दाँतको उपचारका लागि जिल्ला बाहिर जानुपर्ने र आर्थिक समस्याका कारण उपचार गराउन कठिन भएकालाई शिविरले फाइदा पुगेको छ । शिविर ०८० वैशाख ४ देखि ७ गतेसम्म सञ्चालन भएकाे थियाे ।

दात भर्ने ५४४, दात निकाल्ने १७८ जना सेवाग्राहीले सेवा लिएकाे र शिविरको लागि आर्थिक तथा प्राबिधिक सहयोग गरेकाे शिविरमा सहभागी रसुवा ट्रेक्स एण्ड एक्पिडेशन प्रालि संचालक बलराम न्यौपानेले बताए ।

जिल्लाको कालिका, उत्तरगया र नौकुण्ड गाउँपालिकाका सेवाग्राहीलाई लक्षित गरी शिविर सञ्चालन गरिएको अस्पतालका  जनस्वास्थ्य निरीक्षक उत्सव  पौडेलले बताए। 

कालिका गाउँपालिकाले रसुवा ट्रेक एण्ड एक्पिडेशन प्रालि र वर्ल्ड होरिजन एण्ड सेटपको प्राविधिक सहयोगमा शिविर सञ्चालन भएको हो। 

तीन वटा पालिकाका दाँतको उपचारका लागि जिल्ला बाहिर जानुपर्ने र आर्थिक समस्याका कारण उपचार गराउन कठिन भएकालाई शिविरले फाइदा हुने छ। कार्यक्रममा कालिका गाउँपालिका अध्यक्ष हरिकृष्ण देवकोटा, रसुवा ट्रेक एण्ड एक्पिडेशन प्रालिका बलराम न्यौपाने तथा विदेशी दाताहरू तथा चिकित्सकहरू समेत सहभागी थिए । 

गोसाँकुण्ड गाउँपालिका- ५ स्याफ्रुबेंशी स्वास्थ्य चौकी अन्तर्ग‌तका महिला सामुदायिक स्वास्थ्य स्वयंसेविका, ठूलोस्याफ्रु सामुदायिक स्वास्थ्य ईकाइ र स्याफ्रुबेशी स्वास्थ्य चौकीलाइ गोसाईकुण्ड गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखाबाट प्राप्त मोवाइल सेट स्वास्थ्य संस्था ब्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष तथा वडा अध्यक्ष दावा मिङमार तामाङले एक कार्यक्रमका बीच बितरण गरेका हुन् ।

माेवाइल सेट बितरण भएपछि नियमित काम गर्न सजिलाे हुने महिला सामुदायिक स्वास्थ्य स्वयंसेविकाहरू बताउँछन् ।

अस्पतालका जनस्वास्थ्य निरीक्षक उत्सव पौडेलका अनुसार डेन्टल क्याम्प एन्ड कम्युनिकेबल डिजिज स्क्रिनिङलगायत पोर्टेबल डेन्टल एक्सरे आरभपजी विथ ल्यापटप, २० केभिए क्षमताको जेनेरेटर, एइडीलगायतका सामग्री एसोसिएसनका अध्यक्ष डाक्टर सञ्जीव नेपालीले हस्तान्तरण गरेका हुन् । 

अस्पतालमा गुणस्तरीय सेवा प्रवाहका लागि नेप्लिज डाक्टर एसोसिएसन युकेले अस्पताललाई विभिन्न सामग्री वितरण गरेको वडाध्यक्ष सन्दीप पौडेलले जानकारी दिए । उक्त अस्पतालबाट जिल्लाको उत्तरगया, नौकुण्ड र कालिका गाउँपालिकाभित्रका गरिब र अतिविपन्न परिवारले सहज रूपमा सेवा पाउनेछन् । सो अवसरमा दाँतको उपचारबाट एक सय ४६ जनाले सेवा लिएका थिए ।