रसुवा । “आज रोपौं रुख, भोलि पाउँछौं सुख” भन्ने  नारासहित राष्ट्रिय वृक्षारोपण दिवसको अवसरमा  आमाछोदिङमो गाउँपालिका–३, गत्लाङकाे ज्यार्सा गाेठेन सामुदायिक वनमा वृक्षारोपण कार्यक्रम सम्पन्न भयाे । 

डिभिजन वन कार्यालयले ज्यार्सा गाेठेन सामुदायिक वन उपभाेक्ता समुह, सामुदायिक वन उपभाेक्ता महासंङघ, ग्रामीण विकास संस्थाको सहभागितामा  डढेलोबाट क्षतिग्रस्त ५ सय ४४ हेक्टर वन क्षेत्र मध्ये यस वर्ष २ हेक्टरमा ३ हजार ५ सय सल्लाका बिभिन्न प्रजातिका बिरुवा रोप्न थालिएको हो।

प्रमुख अतिथि जिल्ला समन्वय समितका प्रमुख अशाेक कुमार घिमिरेले बृक्षाराेपण गरी शुभारम्भ गरेपछि सवैले बिरूवा राेपेका थिए । कार्यक्रममा जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख अशोक कुमार घिमिरेले वन संरक्षणमा सरकारी, संस्थागत र स्थानीय उपभाेक्ता सबै पक्षको सहकार्य आवश्यक रहेको धारणा राखेका थिए । 

कार्यक्रममा डिभिजनल वन अधिकृत शम्भु तामाङले दीर्घकालीन रूपमा वृक्षारोपण सफलताका लागि संरक्षण र स्थानीय सहभागिता अपरिहार्य रहेको बताउँदै उनले भने “रुख रोपेर मात्र पुग्दैन, त्यसको संरक्षणमा सबैले जुट्नुपर्छ।” तामाङले बृक्षाराेपणकाे महत्व तथा संरक्षणका तरिका बारे समेत जानकारी दिएका थिए ।  

आमाछोदिङमो गाउँपालिका उपाध्यक्ष चण्डिका तामाङले डढेलोले उजाड बनाएको क्षेत्रलाइ पुनः हरियालीमा फर्काउने गरी सुरू भएकाे अभियानमा गाउँपालिका वन कार्यालयसँग सधैं सहकार्य गर्न तत्पर रहेको बताइन् । उनले भनिन् “कालो गाउँ र उजाड जंगललाइ फेरि हरियालीले ढाक्ने संकल्पमा हामी एकजुट हुनुकाे विकल्प छैन । ”

वृक्षारोपण कार्यक्रममा आमाछोदिङमो -३ का वडा अध्यक्ष सुरेन्द्र तामाङ, ज्यार्सा गोठेन सामुदायिक वन उपभोक्ता समितिका सचिव पासाङ दोर्जे तामाङ, समन्वय समिति सदस्य खुवा प्रसाद पाैडेल, सुरेश अधिकारी, ग्रामीण विकास संस्थाका फिल्ड संयोजक खडानन्द गौतम, सामदायिक वन उपभोक्ता महासंघका अध्यक्ष हेमनाथ खतिवडा, वनका कर्मचारी, सञ्चारकर्मी तथा स्थानीय बासिन्दाहरूको सक्रिय सहभागिता रहेको थियो।

रसुवा, सगरमाथा आरोही जोशी सम्मानीत सगरमाथा आरोही जोशीको गाउँगाउँमा सम्मान गरिएकाे छ । 

रसुवा, यसवर्ष गाइड बिना नै १९ मे का दिन सगरमाथा आरोण गर्ने आमाछोदिङमो गाउँपालिका–४ की पार्वती जोशीलाइ गाउँगाउँमा सम्मान गरिएको छ । 

सन २०११ देखि  पाेर्टरका रूपमा काम गरी पर्यटन व्यावसायमा लागेकी पर्यटक पथ प्रदर्शक जोशीलाइ सदरमुकाम धुन्चेमा स्थानीयले सम्मान पत्र तथा खादाले सम्मान गरे भने आमाछोदिङमो गाउँपालिका वडा नं ४ को कार्यालयले एक कार्यक्रमकाे आयोजना गरी सम्मान गरेको छ । 

साे कार्यक्रम प्रमुख अतिथि जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख अशोककुमार घिमिरे, उपप्रमुख विजय लामा, वडा अध्यक्ष धर्म तामाङ, समाजसेवी तथा पुर्व जिविस सभापति मिलन तामाङ, समाजसेवीहरू सुरेश अधिकारी, बालकृष्ण श्रेष्ठलगायत स्थानीयले सम्मान गरेका थिए । उनी सगरमाथा चढ्ने पहिलो महिला हुन् । सम्मान पछि जोशीले गाउँमा पाएको सम्मानले उत्साह थपेको बताइन् । उनलाइ चिलिमेमा पनि स्थानीयले सम्मान गरेका छन् । 

रसुवा, आमाछोदिङमो गाउँपालिका–३ गत्लाङ गाउँमाथि अवस्थित पार्वतीकुण्डमा बोझाे नामक जडिबुडीले ढकिएर अस्तित्व नै समाप्त हुन लागेपछि कुण्डकाे सफाइ थालिएको छ । 

स्थानीय सामुदायिक वनका उपभोक्ता तथा पार्वतीकुण्ड ब्यवस्थापन समितिले डिभिजन वन कार्यालयको साहयोगमा परम्परागत पाठपुजा गरी कुण्डको सरसफाइ सुरुवात गरेको गरिएको स्थानीय चिदाेङ लामाले बताए । 

कुण्डको वरिपरि फैलिएको बोझो नामक जडिबुटीलाइ हटाएर कुण्डको सफाइ थाएिको  डिभिजन वन कार्यालयले जनाएको छ । यस कुण्डमा १०८ वटा धारा निर्माण गरिएको छ । 

यहाँ जनै पूर्णिमामा पाठपुजा गर्ने र नुहाउनेहरूको यात्रीको ठूलो भिड लाग्दछ । २ हजार ६ सय मिटरको उचाईमा रहेको यो कुण्डको संरक्षण र कुण्ड वरिपरि बनाइएका संरचनाहरूले यस क्षेत्रमा आउने आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरुको समेत आर्कषण बढ्दै जान थालेको स्थानीय गतलाङ गेष्टहाउसका सञ्चालक फुर्पुसिङ्गी तामाङले बताए । बोझोले ढाक्न थालेपछि वर्षेनी बोझो हटाएर सफा गर्नुपर्छ तामाङले भने । 

धार्मिक तथा पर्यटकीय महत्व बोकेको कुण्डको संरक्षणलाई धार्मिक महत्व दिँदैे पार्वतीकुण्डमा विभिन्न अवसरमा श्रद्धालुको भीड लाग्ने गर्दछ । यस क्षेत्रमा पछिल्लो समय वनभोजका लागि समेत रोजाइमा पर्न थालेको छ । पाल्दोपिक, गणेश र साङजेन हिमाल तथा समथर घाँसेमैदान सोमदाङ उपत्यका, एवं धार्मिकस्थल जागेश्वर कुण्ड जस्ता क्षेत्रहरूमा यहाँबाट पदयात्रा गर्न सकिने भएकाले यसको संरक्षणमा स्थानीयहरू जुटेका हुन् ।

डिभिजन वन कार्यालयका डिभिजनल वन अधिकृत शम्भु तामाङले एक कार्यक्रमका बीच स्थानीय चलन अनुसार पुजापाठ गरेर प्रसिद्ध धार्मिक स्थल पार्वती कुण्डको सरसफाइ गर्ने कार्यको शुभारम्भ भएको छ । 

सरसफाई कार्यमा कुण्डमा रहेको बोझो हटाउने, भरिएर रहेका माटो बालुवा हटाउने र वरपर झाडी सरसफाइ गर्ने जस्ता कार्य गरिने कुरा सब डिभिजन वन कार्यालय थाम्बुचेतका रेञ्जर सन्तोष तिम्सिनाले बताए । 

बोङजोमाने सामुदायिक वन उपभोक्ता समूह, ज्यार्सा गोठेन सामुदायिक वन उपभोक्ता समूह, आमाछोदिङ्मो–३ का वडा अध्यक्ष सुरेन्द्र तामाङ सहभागी थिए । 

तामाङ सम्पदा मार्गमा पर्ने पार्वतीकुण्डलाई पर्यटकको आकर्षणको केन्द्रको रूपमा विकास गर्न थालिएको छ । कुण्ड भित्र रहेको बोझोको कारण कुण्डको आकार घटेको र त्यहाँ रहेको मन्दिर समेत जीर्ण भएपछि गतवर्ष बागमती प्रदेशले सौन्दर्यमा समेत असर परेपछि स्थानीयले सरसफाइ थालेका हुन् । 

धार्मिक पर्यटनको लागि प्रसिद्ध पार्वतीकुण्डको सरसफाई कार्यका लागि नेपाली सेनाकाे श्री श्रीनाथ गण अन्तर्गत  मानचेत व्यारेकका जवानहरु, बोङ्जोमाने र  जार्सा गाेठेन सामुदायिक वन, थाम्बुचेत सव डिभिजन र स्थानीय समुदायको सहभागितामा सरसफाई रहेकाे थियाे । 

राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष तथा अन्य राष्ट्रिय सरोकारवालाहरूसँगको सहकार्यमा हरित जलवायु कोषको सहायतामा गण्डकी जलाधार जलवायु उत्थानशील आयोजना क्षेत्रमा संकटासन्न समुदाय तथा पारिस्थतिकीय प्रणालीको जलवायु उत्थानशीलता सुधार ल्याउने, जलवायुजन्य विपद्, जोखिम न्यूनीकरण, विपद् प्रतिकार्य, प्रकृतिमा आधारित समाधान, जलवायु उत्थानशिलता, जलवायु कोडिङलगायतका विषयहरूमा स्थानीय सरकार र नागरिक समाजका प्रतिनिधिहरूको क्षमता अभिवृद्धि गर्ने उद्देश्यले कार्यक्रम गरिएको गैसस महासंघ रसुवाले जनाएको छ ।

सहभागीहरूले जलवायु परिवर्तनले अहिले नै पानीको मूल सुक्दै गएकोले पानीको समस्या देखा गर्न थालेको बताए । कार्यक्रमबाट गाउँ कार्यपालिका सदस्य ज्ञानु बिकले जलवायु परिवर्तन बारे नयाँ कुरा थाहा भएको बताइन् । 

जलवायु परिवर्तनको कारण, प्रभाव र असर, नेपालले गरेका प्रयास, क्षेत्रगत रुपमा अनुकूलनका उपायहरू, जलवायु सम्बन्धि कोडिङ्ग विधि, स्थानीय तहमा जलवायु परिवर्तनको मुद्दा, वातावरण संरक्षण तथा  विपद् व्यवस्थापन,सामाजिक समावेशीकरणलगायत विषयमा समेत छलफल भएको थियो । 

जलवायु परिवर्तन अहिलेको निकै जल्दोबल्दो विषय भएकोले सबैले सचेत हुनुपर्ने बताए ।  अध्यक्ष  घलेले समयमा हिउँ तथा पानी नपर्ने जस्तो समस्या देखा परेको वातावरण संरक्षण र वनमा हुने डँढेलो नियन्त्रण गर्नुपर्ने बताए । कार्यक्रममा गाउँ पालिका, जनजाति, विपद ब्यवस्थापन कोष, मध्यवर्ती तथा सामुदायिक वन समुहको प्रतिनिधित्व रहेको थियो । 

जलवायु परिवर्तनको कारण, प्रभाव र असर, नेपालले गरेका प्रयास , क्षेत्रगत रुपमा अनुकूलनका उपायहरू, जलवायु सम्बन्धि कोडिङ्ग विधि, स्थानीय तहमा जलवायु परिवर्तनको मुद्दा, वातावरण संरक्षण तथा  विपद् व्यवस्थापन,सामाजिक समावेशीकरणलगायत विषयमा गैसस महासंघ नेपाल जिल्ला शाखा, रसुवाको आयोजनामा भएको कार्यक्रममा सहजकर्ता हेमनाथ खतिवडा र गायत्री  रिमालले सहजिकरण गरेका थिए । 

रसुवा, राष्ट्रिय सङ्गितकर्मी सङ्घ, रसुवाकाे सातौ वार्षिक साधारणसभा तथा चौथाे अधिबेशनबाट अध्यक्षामा सर्वसम्मत सुमन घले चयन भएका छन् । लामाे समयदेखि कला क्षेत्रमा लागेका सुमन रसुवाकाे आमाछोदिङमो गाउँपालिका -४ का युवा हुन् ।

अधिबेशनबाट वरिष्ठ उपाध्यक्षमा कान्छा लामा तामाङ, प्रथम उपाध्यक्षमा पाल्मो तामाङ, उपाध्यक्षमा राम तामाङ, महिला उपाध्यक्षमा कारसाङ डोल्मा तामाङ रहेका छन्। सचिवमा डोल्मा लोप्चन र बुद्धिमाया तामाङ, सहसचिवमा शान्ति कुमारी घले, कोषाध्यक्षमा पासाङ फेल्मो तामाङ, सहकोषाध्यक्षमा म्हेन्दो घले र प्रवक्तामा घनबहादुर तामाङ सर्वसम्मत रूपमा चयन भएका छन्। सदस्यमा संगम तामाङ, ल्हावङ मेन्दो तामाङ र छेवाङ सेनाम तामाङ रहेका छन्। अधिवेशन राष्ट्रिय संगीतकर्मी संघ रसुवाका निवर्तमान अध्यक्ष पाराङमा लामाको अध्यक्षतामा सम्पन्न भएको थियो । गोसाईकुण्ड गाउँपालिका प्रमुख कैसाङ नुर्पु तामाङको प्रमुख आतिथ्यमा कार्यक्रम सम्पन्न भएको थियो।

नयाँ वर्षका दिन सातौ वार्षिक साधारणसभा तथा चौथाे अधिबेशन एबम् बृहत सास्कृतिक कार्यक्रम गरी नयाँ समिति सर्वसममत चयन भएको प्रमुख सल्लाहकार पाराङवा लामाले बताए । कार्यक्रम राष्ट्रिय तथा स्थानीय कलाकार र पत्रकारहरूलाइ सम्मान पत्रले सम्मानित गरिएको थियाे ।

रसुवा, आमाछोदिङमो गाउँपालिका - २ अन्तर्गत नेसिङ र ग्रे गाउँमा आयोजित निःशुल्क स्वास्थ्य शिविर  सम्पन्न भएको छ। 

दोबो तेम्बा फुर्पु आधारभूत अस्पतालको आयोजनामा पहिलो पटक सञ्चालन गरिएको यस शिविरमा १ सय  ५० जनाले स्वास्थ्य सेवा प्राप्त गरेका छन्। दुर्गम क्षेत्र र यातायात असुविधाका बाबजुद स्थानीयबासीको उल्लेखनीय सहभागिता रहेको उक्त शिविरमा मधुमेह, दम, उच्च रक्तचाप, भाइरल ज्वरोजस्ता रोगहरूको परीक्षण गरिएको थियो। ज्येष्ठ नागरिक, गर्भवती महिला र बालबालिकाको स्वास्थ्य जाँचसमेत गरिएको थियो।

स्वास्थ्य परीक्षणका क्रममा ११ जना दम, ४ जना मधुमेह र ८ जना उच्च रक्तचापका बिरामी फेला परेका छन् भने ४ जना गर्भवती महिलाको पनि स्वास्थ्य परीक्षण गरिएको अस्पतालका डाक्टर सरोज श्रेष्ठले जानकारी बताए ।  

डा श्रेष्ठका अनुसार गाउँघरमा प्रयोग गरिने तमाखु, धूम्रपान तथा खाना पकाउँदा निस्कने धुवाँका कारण दमको समस्या बढ्ने भएकाले सचेत रहन आवश्यक छ। साथै, उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्न नुनको मात्रा सीमित ९ प्रति दिन ५ ग्राम राख्न र नियमित शारीरिक व्यायाम गर्न सुझाव दिए । 

स्थानीयबासीले यस शिविरलाई उपयोगी भएको भन्दै यस्ता कार्यक्रम आगामी दिनमा पनि निरन्तर आयोजना गर्नुपर्ने बताएका छन्।

रसुवा, गर्मी तथा सुख्खायाममा वन डढेलोले व्यापकरुपमा जनधनको क्षति तथा जैविक विविधताको बिनाश हुने गरेको अवस्थामा डिभिजन वन कार्यालय रसुवाले वन डढेलोको जोखिम बारे सचेतना तथा डढेलो नियन्त्रण बारे प्रचार प्रसार गर्न वन डढेलो सचेतना सप्ताह, २०८१ फागुन २३ देखि २९ गतेसम्म पहिलो चरणको सचेतना सप्ताह सञ्चालन गरिएको छ। 

यस कार्यक्रम अन्तर्गत रसुवा जिल्लाको गोल्जुङ, थाम्वुचेत, चिलिमे, ग्रे, गत्लाङ र डाँडाँगाउमा वन डढेलो जनचेतना र्‍याली, अन्तरक्रिया, डढेलो नियन्त्रण सामग्रीहरूको प्रदर्शन तथा प्रचार प्रसार गरिएको पहिलो चरणको कार्यक्रममा पालिकाका जनप्रतिनिधि, विभिन्न विद्यालयका शिक्षक तथा विद्यार्थीहरु, सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहहरुका पदाधिकारीहरू, ईको क्लव, सुरक्षाकर्मी तथा स्थानीय जनताहरूको उल्लेखनिय र सक्रिय सहभागिता रहेको जनाइएको छ।  

वन डढेलोले वन तथा वन्यजन्तुलाई मात्र असर गर्ने नभई यस्तो डढेलो गाउँबस्तीमा प्रवेश गर्न सक्ने र जनधनको समेत क्षति गर्नुको साथै मानव स्वास्थ्यमा तथा जलबायु परिवर्तनमा समेत समेत नकरात्मक असर पुर्‍याउने भएकोले डढेलो नियन्त्रण गर्न वन कार्यालय र सुरक्षा निकायको मात्र जिम्मेवारी नभई प्रत्येक व्यक्ति, समुदाय र निकायको जिम्मेवारी रहेको धारणा डिभिजनल वन अधिकृत शम्भु तामाङले बताए । 

यसैगरी दोस्रो चरणको सचेतना कार्यक्रम अन्तर्गत रेडियो लाङटाङ र सामुदायिक वन उपभोक्ता महासंघ रसुवासंगको सहकार्यमा वन डढेलो नियन्त्रण तथा व्यवस्थापन सम्बन्धी सन्देशमुलक सडक नाटक आमाछोदिङ्मो गाउँ पालिकाको गत्लाङ र थाम्बुचेतमा प्रदर्शन गरिएको छ भने उक्त सडक नाटक जिल्ला सदरमुकाम धुन्चे, ठूलोहाकु, डाँडागाउँलगायतका स्थानहरूमा समेत प्रदर्शन गरिने डिभिजन वन कार्यालय रसुवाका वन डढेलो नियन्त्रण संयाेजक बिर बहादुर बोम्जनले जानकारी दिए । गाउँ गाउँमा सचेतना मुलक कार्यालय 

पहिलो चरणको सचेतना सप्ताहमा कार्यक्रममा सवै पक्षकाे सहयाेग तथा समन्वय भएकाे थियाे । दोस्रो चरणमा समेत वन उपभोक्ता समुहलगायत सबै सरोकारवालाहरूको सक्रिय सहभागिता, समन्वय र सहयोगको आपेक्षा र गरेकाे डिभिजनल वन अधिकृत तामाङले बताए । 

रसुवा, सामुदायिक वन डँढेलो नियन्त्रणका लागि समुदायको महत्वपूर्ण भूमिका हुने जिल्ला समन्वय समितिका उपप्रमुख विजय लामालगायतका सरोकारवालाहरूले बताएका छन् । 

डिभिजन वन कार्यालयको आयोजना तथा राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष गण्डकी जलाधार जलवायु उत्थानशील आयोजनाको सहकार्यमा भएको अन्तक्रियामा जिल्ला समन्वय समितिका उपप्रमुख विजय लामाले साुदायिक वनमा हुने आगलागी नियन्त्रण तथा व्यवस्थापनमा स्थानीय समुदायको महत्वपूर्ण जिम्मेवारी हुने भएकोले गम्भीर सवै सरोकारवालाहरू भएर लाग्नुपर्ने बताए । 

आमाछोदिङमो गाउँपालिका उपाध्यक्ष चण्डिका तामाङले वडा नं ३ को ज्यार्सा गोठेन र बोङजोमाने सामुदायिक वनको क्षेत्रमा २०६५ सालतिर ठुलो डँढेलो लाग्दा झण्डै ६ सय हेक्टरमा जलेर नष्ट भएको बताए । उनले भनिन् ’मेरो मन र वन दुवै जलेको जस्तो भयो लामो समयहुँदा पनि वन हरियाली बनाउन सकिएन ।‘ आगलागीले ध्वस्त भएको उक्त वन क्षेत्रमा अझै पनि बोटबिरुवाहरु हुर्किन नसकेर पुरै कालो र नाङ्गो अवस्थामा रहेको छ । 

उक्त वन क्षेत्र पुनःस्थापनाको लागि डिभिजन वन कार्यालय रसुवाले पटक पटक प्रयास गर्दा पनि सफल हुन नसकेको डिभिजन वन कार्यालय रसुवाका प्रमुख शम्भु तामाङले बताउनुभयो । स्थानीयले चरिचरण्को रुपमा प्रयोग गर्न नछाडेसम्म पुनस्थापना गर्न कठिन हुने देखिन्छ । 

डिभिजन वन कार्यालयका प्रमुख शम्भु तामाङले वन डँढेलो नियन्त्रणका लागि समुह, वडा, गाउँपालिका तथा सवै सरोकारवालाहरुको हातेमालो गर्नु पर्ने बताए । अनियन्त्रित रुपमा लाग्ने डँढेलोले आमाछोदिङ गाउँपालिका ३ मा रहेको सामुदायिक वनमा ठूलो क्षति भएको, गोसाइकुण्ड गाउँपालिका र लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जले डोनबाट वन डँढेलो तथा वन्य जन्तुको अनुगमन गर्ने योजना बनाएको सरोकरवालाहरुले बताए । 

डढेलोले नष्ट गरेको सो वन क्षेत्र अवलोकनको लागि बागमती प्रदेशका वन तथा वातावरण मन्त्री कृष्णप्रसाद सिलवाल गाउँमै पुगेपछि उक्त क्षेत्रका स्थानीय जनता, जनप्रतिनिधि, सामुदायिक वनका पदाधिकारीहरुले समेत वन पुनःस्थापनाका लागि माग पत्र पेश गरेका छन् ।

खुला छलफलमा सहभागीहरूले सामुदायिक वनमा डँढेलाे लगाउने ब्यक्ति पत्ता लगाएर कानूनी कारवाहीकाे दायरामा ल्याउनु पर्ने बताए ।  राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषका सुनिल सापकोटा, गोसाइकुण्ड गाउँपालिका १ का वडा अध्यक्ष उर्केन छिरिङ तामाङ, उत्तरगया गाउँपालिका स्वास्थ्य तथा विपद शाखा प्रमुख बलराम न्यौपाने, गोसाइकुण्ड गाउँपालिका विपद शाखा प्रमुख कृष्ण बिकलगायतले गाउँ तहमा छलफल, सडक नाटक, बृत्तचित्र प्रर्दशनलगायत सचेतना मुलक कार्यक्रम गरे वन डँढेलो नियन्त्रण तथा व्यवस्थापन गर्न सघाउ पुग्ने बताएका थिए । 

सरस्वती न्यौपाने 

आमाछोदिङमो गाउँपालिका वडा नम्बर २ सानो हाकुका युवाहरूले बेमौसमी तरकारी र फलफूल खेती गरेर आयआर्जन मा वढावा दिएका छन ।

२०८० साल वैशाख ७ गते कम्पनी रजिस्ट्रारको कार्यालय बालाजु  र उद्याेग तथा वाणिज्य कार्यालय धुन्चेमा सानो हाकु कृषि उद्याेग प्रालि ( सानो हाकु एग्रो ) दर्ता गरेर ३३ जना सेयर सदस्य मिलेर दिर्घकालीन कृषिमा बेमौसमी तरकारी र फलफुल फलाउने र पुरै गाउँलाई समेत प्रोत्साहन मिल्ने गरी नाफा मुलक आम्दानी गराउने र परनिर्भर नभई आत्मनिर्भर बनाउने उद्देश्य  रहेको प्रालिका अध्यक्ष रोनास तामाङले जानकारी दिए । 

कम्पनी दर्ता गरेर काम सुरूवात गरेको र हाल नाफा लिने भन्दा पनि बेचबिखन गर्ने चरणमा रहेको छ । नाफा पछिल्लो वर्षहरूमा हुनेछन । परम्परागत खेतीलाई आधुनिकीकरण गरेर लैजाने र गाउँलेहरूलाई पनि प्रोत्साहन गर्ने रहेको छ । फलफूलमा किवि, कागती, दाते अ‍ोखर, सुन्तला, हलुवाबेद रहेको छ । नगदेबालीमा खुर्सानी, बेसार, लसुन, अदुवा, कुरिलो, साग, धनियालगायतका रहेको प्रालिका अध्यक्ष तामाङ वताउछन् । 

१ सय रोपनी भिरालो जमिनमा अर्गानिक खेतीमा लागेका युवाहरूको जोस जाँगरले जो कोहीलाइ पनि प्रोत्साहित गर्छ । बैदेशिक रोजगारीमा जाने हरेक युवाहरूलाई समेत एक सकारात्मक सन्देश दिने काम रोनाश तामाङको टिमवाट भएको बताए ।  यसको लागि सवैले सहयोग गर्नु पर्नै रसुवा नागरिक समाजका अध्यक्ष वावुलाल तामाङले वताए । 

आमाछोदिङमो गाउँ पालिका उपाध्यक्ष चण्डिका तामाङले युवाहरूले गरेका काम उच्चस्तरिय रहेको बताइन्  । सवै युवाहरूले बाँझो जग्गा हरूमा यस्तै आयमुलक काम गर्ने हो भने कामका लागि विदेश जानु पर्दैन । यस्तै वडा अध्यक्ष कामी लाक्पा तामाङले  युवाहरूकाे कामले पुरै हाकु गाउँवासीहरू प्रभावित भएका छौ । 

रोनास तामाङ पनि वैदेशिक राेजगारिवाट आफ्नो गाउँ सानो गाउँमा केही गराैं भनेर टिम खडा गरी कृषि पेशालाई नै वढावा दिनुपर्छ भन्ने सोचले गर्दा आज उनको काम प्रति सवैको चासोको विषय वनेको छ । राम्रो काम को नतिजा ठिला हुन्छ तर दिगो हुन्छ र मिहेनतको फल मिठो हुन्छ भन्ने  विदेश बस्दा थाहा पाए । यही अनुभवबाट उनी मिहेनत गर्ने युवामा पर्दछन ।

सरस्वती न्यापाने

रसुवा, कालो गाउँले परिचित रसुवाको आमाछोदिङमो गाउँपालिका वडा नम्बर ३ गत्लाङका कृषकहरू बन्दा खेती गरेर मनग्ये आम्दानी भएपछि दङ्ग परेका छन ।

आमाछोदिङमो गापा उपाध्यक्ष चण्डिका तामाङ बताउछन् । गत्लाङ गाउँमा ५ सय घरधुरी रहेका छन् । यहाँका सवै जना कृषि पेशामा रहेका छन् र वन्दा खेति सवै गाउँले नै गरेका छन । वन्दा फलेपछि असोजको दोस्रो हप्तादेखि कार्तिक महिना भरि सिजन भएकोले यो समयमा एक घरधुरी ले ५० हजारदेखि ३ लाख रूपैयाँसम्म लिन्छन ।

अर्को स्थानिय होमस्टे सन्चालक तथा वन्दा खेति गर्ने कृषक फुर्पु सिङगि तामाङले भने यहाँका ९९ प्रतिशत मानिसहरू कृषिमा लागेका छन । उनीहरू सवैले वन्दा खेति लगाएका छन ।असोज दोस्रो हप्तादेखि कार्तिक महिनासम्म अत्यधिक बजारमा माग हुने र चितवन,नारायणघाट,काठमाडौ,धादिङ,रसुवा सम्म हुनेछ । ३० देखि ५० केजि सम्मको वोरामा राखेर आईचर मा हालेर सप्लाए हुन्छ ठेकेदार नै वारिमा आईपुग्छन । सिजनमा उनीहरूले करिव ५० लाख आम्दानी गर्छन ।

गत्लाङमा आलु खेति सोचे भन्दा राम्रो हुन नसकेपछि पुरै गाउँले वन्दा खेति गरेपछि नसोचेको व्यापार भएको अर्को कृषक सुर्य तामाङले बताए । कालो गाउँ ले परिचित यस ठाउँमा आलुको प्रख्यात गाउँ हो । यहाँ सिमि फल्ने ठाउँ पनि हो ।जलवायु परिवर्तन हो या के भएर हो यो वर्ष सोचे जस्तो आलु र सिमि फलेन तर बन्दा वाट सन्तोषजनक व्यापार भएको अर्का समाजसेवी,होमस्टे सन्चालक अविनाश तामाङले बताए ।

गाउँपालिकाले कालो गाउँलाई कालो गाउँ जिबित राख्न विषेश पहलहरू गरिरहेको र यहाँको विशेष काम गरहेको पालिका प्रमुख वुचुङ तामाङले बताए । २०७२ सालको भुकम्पका कारण क्षति भएको पाङलिकको काठले वनेको एकै किसिमको छाना एउटै बाल बाट लहरै बनेको पर्खाल युनिक रहेको गत्लाङ गाउँ रङिगविरङगि भएर कुरूपनै बनेपछि पालिकाले यसलाई पहिलेकै जस्तो कालो छानाको लागि विशेष पहल गर्ने छ ।

यहाँ विशुद्ध तामाङ बस्ति रहेको छ। धर्म संस्कृति र परम्परा आफ्नै रहेको छ । अर्गानिक खाना पाईने ठाउँ आन्तरिक तथा वाह्य पर्यटकका लागि आर्कषणको ठाउँ रहेको छ । वन क्षेत्रमा पर्ने यस ठाउँ टिपिकल गाउँ हो । यस ठाउँमा धार्मिक स्थल पार्वतीकुण्ड समेत रहेको छ । र गोल्जुङ वेसिमा मल्ल कालिन दरवार र भिमसेनको मन्दिर समेत रहेको छ ।

रसुवा, डिभिजन वन कार्यालयको सहयोगमा “वनको दिगो व्यवस्थापनको लागि सामुदायिक अधिकार, उद्यमशीलता र सशक्त सङ्गठन समृद्धिको आधार” भन्ने नाराका साथ सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहहरूको लेखा परीक्षण तथा सुशासन अभिवृद्धिका लागि सहजिकरण तथा सचेतना कार्यक्रम आमाछोदिङमो गाउँपालिका–५ थाम्बुचेतमा सम्पन्न भयो । 

आमाछोदिङमो गाउँपालिका–५ चिलिमेमा भएको कार्यक्रममा सामुदायिक वन उपभोक्ता समुहहरू बिधी र नीति अनुसार समयमा बिधान तथा कार्ययोजना अनुरुप चल्नुपर्ने डिभिजनल वन अधिकृत शम्भु तामाङले बताउनुभयो । उहाँले समुहसँग वनका कुरा, समुहका मनका कुरा (सुन्ने, सुनाउने, मन्थन गर्ने, निचोडमा पुग्ने, कार्यान्वयन गर्ने, समीक्षा गर्ने) अभियान सुरु गरेको बताउनुभयो । यस अन्तर्गत समुहका अगुवाले अब समुहले गरेका राम्रो कुरा सुनाउने, कमजोरी केलाउने र समस्याको उजागर गर्ने पनि उहाँले बताउनुभयो । उहाँले आफ्नो प्रस्तुतीमा समुहले बिधान र कार्ययोजना अनुरुप वार्षिक साधारणसभा, आय व्याय सार्वजनिक गर्ने तथा नियमित बैठक गरी नियमानुसार सञ्चालन हुनुपर्नेमा जोड्दिनुभयो । 

सव डिभिजन कार्यालय थाम्बुचेतका सन्तोष तिम्सिनाले सामुदायिक वनको परिचय र तथा विकासक्रम बारे प्रस्तुती गर्नुभयो । उहाँले सामुदायिक वन समुह गठन तथा परिचालन र हस्तान्तरण प्रक्रिया बारे बताउदै वन विकासका लागि गर्नुपर्ने खर्च र नीतिगत व्यवस्था बारे बताउनुभयो । 

डिभिजन वन कार्यालयका लेखापाल दिलिपकुमार दासले सामुदायिक वनको आर्थिक कार्यबिधि बारे प्रस्तुति गर्नुभयो । उहाँले वन समुहले हर हिसाव सार्वजनिक गर्नुपर्ने तथा सरकारी नीतिगत व्यवस्था बारे बताउनुभयो । उहाँले कोष तथा खाता सञ्चालन बिधि, लेखा प्रणाली तथा प्यान नं लिने, बजेट तथा कार्यक्रम स्विकृति, आर्थिक बिबरण तथा लेखा परीक्षण र वन नियमावली २०७९ अनुसार वार्षिक प्रतिवेदन पेस गर्नुपर्ने बारे सहभागीहरुलाई सहजिकरण गर्दै जानकारी दिनुभयो । 

कार्यक्रममा वनलाइ जीवन र जनजिविकासँग जोडेर आयमुलक काममा गर्नुपर्ने बताउँदै सवै उपभोक्ता समुहले समयमा वार्षिक प्रतिवेदन, साधारण सभा, लेखा परीक्षण र आयव्याय सार्वजनिक गर्नुपर्ने बताए । डिभिजन वन कार्यालय रसुवाको सहयोग तथा सामुदायिक वन उपभोक्ता महासंघ रसुवा र आमाछोदिङमो स्थानीय महासंघको समन्वयमा भएको छलफलमा सामुदायिक वन उपभोक्ता समुहको सुशासनका लागि समयमा प्रतिवेदन, वार्षिक साधारण सभा तथा लेखा परीक्षण समयमा हुनुपर्ने, समुहमा लेखा परीक्षणको महत्वलगायत विषयमा सामुदायिक वन उपभोक्ता महासंघका हेमनाथ खतिवडाले जानकारी दिए । 

कार्यक्रममा सहभागीहरु चितोङ लामा, लायुल तामाङ काले तामाङ, निमाबाङ्मो तामाङ, निमादर्के तामाङ, बिरेन्द्र घले, स्थानीय महासंघका दुकर तामाङलगायतका सहभागीहरुले वन व्यवस्थापनमा देखा परेका समस्या हल हुन नसकेकाे, वन डँडेलो नियन्त्रण, उद्यम र सीप तथा क्षमता अभिबृद्धि, बृक्षरोपण तथा संरक्षणको काममा सहयोग गर्नुपर्ने बताएका थिए । 

रसुवा, वर्षेनी जनैपूर्णिमाको अवसरमा पवित्र तीर्थस्थल गोसाइँकुण्ड पुगेका भक्तजन मेला सकेर फर्केका छन् । यसवर्ष पार्वतीकुण्ड र लाङटाङको लाङसिसामा पनि भब्य मेला लागेको छ । 

जनैपूर्णिमा पर्वका दिन आठ हजारभन्दा बढी भक्तजनले गोसाइँकुण्डमा स्नान तथा पूजाआजा सम्पन्न गरी फर्किएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी वेदनिधि खनालले बताए । 

नाग पञ्चमीदेखि जनैपूर्णिमा पर्वसम्म आइपुग्दा ११ हजारभन्दा बढी भक्तजन गोसाइँकुण्ड पुगेको खनालले बताए ।

लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जले २४ सैं घण्टा आफ्नो आधार इलाकाको मोटरबाटो खुला गरेका कारण राति अवेरसम्म यात्रुवाहक सवारी साधन सञ्चालनमा आएका थिए । 

तीर्थयात्रुका लागि नेपाली सेना, स्वास्थ्य कार्यालय, गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका, रसुवा अस्पताल धुन्चे, हिमालय उद्धार संघ, जिल्ला आयुर्वेद र नेपाल रेडक्रससमेतका निकायले सेवा पुर्याएको गोसाइँकुण्ड क्षेत्र विकास समितिले जनाएको छ । 

अत्यावश्यक वस्तु बिक्री गर्ने व्यवसायीले निर्धारित मूल्यभन्दा बढी असुलेका कारण आफूहरू ठगिएको यात्रुको गुनासो गरे । 

समुन्द्री सतहदेखि २ हजार ६ सय ९० मिटरको उचाइमा रहेको धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्र आमाछोदिङमो अर्यात पार्वतीकुण्डमा जनैपूर्णिमा मेला भर्न ४ हजार तीर्थयात्रीहरू पुगेका थिए । 

पार्वतीकुण्डमा रसुवाको नौकुण्ड, कालिका, हाकु, ग्रे, टिमुरे, स्याफ्रु, वृद्विम, धुन्चे भार्खु, चिलिमेलगायत गत्लाङबासी, धादिङ, काठमाडौँ, काभ्रेपलान्चोक, सिन्धुपाल्चोक स्थानबाट तीर्थयात्री पुगेका थिए । 

आमाछोदिङमो गाउँपालिका वडा नम्बर-३ मा पर्ने उक्त कुण्ड पौराणिक कथन अनुसार भगवान शिवले कालकुट विष सेवन गरेपछि पानीको खोजी गर्ने क्रममा पार्वती गोसाईंकुण्ड नजिकैको यही कुण्ड पुगेर स्नान गरेको किंवदन्ती रहेको छ । 

जनैपूर्णीमाको दिन प्रकृतिको पूजा गर्ने र धामी झाँक्रीहरू आफ्नो तन्त्रमन्त्र कला देखाएर पूजा गरे । कालिकाबाट कलश यात्रा टोली कुण्डमा पुगेर भजन तथा छत्रनाच गरेका थिए । 

स्थानीय वडा अध्यक्ष सुरेन्द्र तामाङका अनुसार हामीले जनैपूणिर्मा मेला आउनु एक सातादेखि नै कुण्ड लगायत वरपर सरसफाइदेखि मेलामा आउने तिर्थालुका लागि सहज होस भनेर गाँस वासको व्यवस्थापन चुस्तदुरूस्त बनाएका थियौ । पुर्णिमाको दिन र रातभर गीत गाएर नाच्ने चलन रहेको छ । 

यसवर्ष कालिका गाउँपालिकाबाट कलश यात्रा सहित छत्र भजन टोली उत्तरगयादेखि कालिका, गोसाइकुण्डहुँदै पार्वतीकुण्ड यात्रा गरे । उनीहरूले कुण्डमा पुजाआजा र तथा छत्र भजन र नाच प्रस्तुत गरेका थिए । 

पर्यटकीय क्षेत्र लाङटाङको लाङसिसामा पनि भब्य मेला लागेको छ । वरिपरिका गाउँबाट त्यहाँ पनि १ हजार भन्दा धेरै यात्री पुगेको स्थानीयले बताए ।  

तस्वीर पार्वतीकुण्डमा कलश यात्रा तथा छत्र भजन टोली रमाइलो गर्दै 

हेमनाथ खतिवडा 

रसुवा, जनैपूर्णिमाका दिन आमाछोदिङमो गाउँपालिका–३ को पार्वर्तीकुण्डमा लाग्ने मेलालाइ लक्ष्य गर्दै स्थानीय सरकारले अवरुद्ध सडक खुलाएको छ ।   

वर्षातको कारण गएको पहिरोले ३ सातादेखि ठाउँठाउँमा अवरुद्ध सडक मर्मत थालेको आमाछोदिङमो गाउँपालिका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत गोपालप्रसाद दुलालले बताए । 

‘पार्वतीकुण्ड मेला तथा गाउँपालिकाको भित्रको सडक सुचारु गर्न गाउँपालिकाले स्क्याभेटर प्रयोग गरेर रोङ्गा थाम्बुचेत सडक सुचारु गरेका छौं ।’ अधिकृत दुलालले भने ।  स्थानीयकाे अनुराेधमा स्थानीय सरकारले समन्वय गरेर सडक सुचारू गरेकाे हाे । 

मेलाको समयमा बिभिन्न स्थानबाट आउने यात्रीहरुलाइ सहज हुने स्थानीय बताउछन् । वर्षातको पहिरोले रोङ्गा–केरावारी, रोङ्गा थाम्बुचेत र तातोपानी सडक अवरुद्ध पारेको थियो । सडक सुलेपछि गाउँबाट सिधै काठमाडौं तथा स्थानीय सवारी चल्ने भएपछि पार्वतीकुण्ड मेलामा आउने यात्रीहरुलाइ सहज हुने स्थानीय बताउछन् । 

थाम्बुचेतबाट गत्लाङहुँदै पार्वतीकुण्ड जाने र थाम्बुचेतबाट गोल्जुङ–चौहत्तरहुँदै पार्वतीकुण्ड पुग्न सकिन्छ । यी दुवै मार्ग वर्षातको पहिरोले मर्मत गरेर सुचारु गर्न लागेको गाउँपालिकाले जनाएको छ । 

जनैपूर्णिमा मेलाको समयमा बिभिन्न गाउँबाट लामा, झाँक्री तथा भक्तजनहरु पार्वतीकुण्ड मेलाका लागि आउने गर्दछन् । 

समुन्द्री सतहदेखि २ हजार ६ सय ९० मिटरको उचाईमा रहेको धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्र आमाछोदिङमो अर्थात पार्वतीकुण्डमा विगतका वर्ष जस्तै जनैपूर्णिमाको अवसरमा पन यस वर्ष जनैपूणिर्मा मेला लाग्ने गर्दछ । 

आमाछोदिङमो गाउँपालिका वडा नम्बर ३ मा पर्ने उक्त कुण्डमा  जनैपूणिर्माको दिन प्रकृतिको पुजा गर्ने र धामीझाक्रिहरू आफ्नो तन्त्रमन्त्र कला देखाएर पुजा गर्ने गरिन्छ । 

पार्वतीकुण्डको सम्बन्ध भारतको हिमालचलको बुद्वागयको छोपेमाकु्ण्डसँग र गोसाइँकुण्डसँग धार्मिक सम्बन्धसँग जोडिएको जनबिश्वास रहेको छ । यदि भारतको बुद्वागयको छोपेमा कु्ण्डको दर्शन गर्न नसकेमा पार्बती कुण्डको दर्शन गरे आफ्नो मनोकँक्षा पूरा हुने किम्वधन्ती छ भने गोसाइँकुण्डको दर्शन गरे पश्चात अनिवार्य पार्बतीकुण्डको दर्शन गरेमा मनका ईच्छा पूरा हुने जनबिश्वास रहेको स्थानीय समाजसेवी फुर्पुसिङ्गी तामाङले बताए ।

यस क्षेत्रबाट साञ्जेन खर्क, जागेश्वर कुण्ड, साञ्जेन हिमाल, गणेश हिमाल, सोमदाङलागायत धादिङको रुवीभ्यालीलगायतका क्षेत्रहरु पुग्न सकिन्छ ।  

पार्वतीकुण्ड पुग्नका लागि काठमाण्डौंबाट त्रिशूली, धुन्चे, स्याफ्रु, थाम्बुचेत, गतलाङ हुँदै पुग्न सकिन्छ । गतलाङ गाउँबाट करीब १ घण्टाको पैदल यात्रामा यहाँ पुग्न सकिन्छ । यहाँ तीर्थ आउँदा लेक लाग्ने वा उचाईबाट हुने समस्या हुँदैन । 

रसुवा,  कहाँ बनाउने ? भन्ने विषयकाे विवदले आमाछोदिङमो गाउँपालिका भवन निर्माणमा ढिलाइ भएकाे छ । 

नेपाल सरकारले राजपत्रमा आमाछोदिङमो गाउँपालिकाकाे केन्द्र गाेल्जुङबेशी उल्लेख गरेपनि हाल गाेल्जुङमा रहेकाे छ  । 

मुलुकमा संघीयता लागू भएकाे  सात वर्ष बित्दा पनि गाउँपालिकाकाे भवन निर्माण हुन नसक्दा सेवा प्रबाहमा समस्या रहेकाे छ । 

तस्वीर ः केही समय अघि प्रतिनिधि तथा प्रदेश  सभा सदस्य,  जिल्ला समन्वय समितिका  प्रमुखलगायत दलका नेताहरू अनुगमनमा सहभागी हुँदै ।  

स्वास्थ्य आमा समुहको छलफलमा भएको माग अनुसार स्वास्थ्य संस्थामार्फत हाकु स्वास्थ्यचौकीमा १४, थाम्बुचेत स्वास्थ्यचौकी २१, गोल्जुङ स्वास्थ्यचौकी ११ र गतलाङ स्वास्थ्यचौकीमा २० वटा गरी ६६ वटा मौरी समेतको घार वितरण गरिएको आमाछोदिङमो गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखा प्रमुख निमानुर्पू तामाङले बताए ।

रसुवा, सीप सिकेर आत्मनिर्भर बन्नका लागि आमाछोदिङमो गाउँपालिका–५ का महिलाहहरू कुक तालीममा लागेका छन् । 

गाउँमै प्रशिक्षक आएर तालीम दिने भएपछि कुक तालिममा सहभागी भएकी एक सहभागी प्रमिला तामाङले भनिन् धेरै प्रकारका सुप, मम, चाउमेन, बर्गर, तरकारीका परिकार तथा बिभिन्न देशका परिकारको खाना बनाउन सक्ने आँट बढेको छ । बागमती प्रदेश युवा परिषदले दिएको तालीमबाट धेरैले रुचिका साथ सिकेको प्रशिक्षक सुजन श्रेष्ठले बताए । 

पर्यटकीय क्षेत्र आमाछोदिङमो गाउँपालिका -५ को थाम्बुचेत बजारमा धेरै होटल खुलेका छन् । पर्यटकीय स्थल भएकाेले सीप सिकेर खेर नजाने तामाङले बताइन् । जेठ १३ गतेदेखि सुरु भएको तालीम १ महिना चल्ने र सहभागीहरूले ध्यान दिएर सिकेको ब्यवस्थापक सुजिता तामाङले बताइन् । 

रसुवा, आमाछोदङमो गाउँपालिका क्षेत्रमा निर्माणाधीन सान्जेन जलविद्युत आयोजनाले विद्युत उत्पादन गर्न राष्ट्रिय प्रशारण लाइन कुरिरहेको छ। 

नेपाल विद्युत प्राधिकरणले निर्माण गर्न लागेको राष्ट्रिय प्रशारण लाइन निर्माणमा ढिलाइ भएपछि उत्पादित विद्युत खेर जान नदिनका लागि आयोजनाले प्रशारण लाइनको प्रतीक्षा गरिरहेका हुन्। 

कम्पनीले निर्माण गरिरहेको ४२.५ मेगावाटको सान्जेन आयोजनाले गत पुसमा विद्युत उत्पादन गर्ने गरी काम गरे पनि प्रसारण लाइन समयमा नबनेपछि आयोजनाको विद्युत उत्पादन गर्न समस्या परेको हो। 

गत साउनमा १४.८ मेगावाट क्षमताको माथिल्लो सान्जेन आयोजनाबाट विद्युत उत्पादन भइसकेको छ। प्रसारण लाइन समयमा नबनेपछि आयोजनाबाट उत्पादित विद्युत वैकल्पिक प्रसारण लाइनमार्फत चिलिमेको विद्युत प्रवाह हुने संरचनामा जोडिएको थियो। 

डा डम्बर नेपालीकाे डिजाइन तथा नेतृत्वमा निर्माण भएकाे चिलिमे जलविद्युत आयोजनाको सफल उत्पादनपछि सहायक कम्पनीको रुपमा सान्जेन आयोजना सुरु भएको हो। नेपाल विद्युत प्राधिकरणले समयमा प्रशारण लाइनकाे काम समयमा सम्पन्न गर्न कन्ट्याक्टरलाइ दवाव दिन नसकेर ढिलाइ भएकाे सराेकारवालाहरू बताउछन् । 

नेपाल विद्युत प्राधिकरणले चिलिमे हब सबस्टेशन ९२२ केभी र चिलिमेदेखि त्रिशूली–३‘बी’ हबसम्मको २२० केभी प्रसारण लाइनको निर्माण अहिलेसम्म पूरा नगर्दा रसुवागढी जलविद्युत आयोजनाले उत्पादन गर्न  पाएकाे छैन । 

चिलिमेदेखि त्रिशूली–३‘बी’ हबसम्मको २२० केभी प्रसारण लाइनको निर्माण अहिलेसम्म पूरा नगर्दा समस्या भएको हो। ‘प्रशारण लाइनको काम भइरहेकोले सोही अनुसार काम भइरहेको छ। 

प्रशारण लाइन अभावले टेस्टिङ र कमिसनिङको काम बाँकी छ,’ आयोजना प्रमुख अर्पण बहादुर सिंहले भने १५ जुनसम्म हामीले विद्युत उत्पादन गरिसक्छौं त्यसबेलासम्म प्राधिकरणले प्रशारण लाइन पनि सम्पन्न गर्नेछ।’ वेट कमिसनिङ प्राप्त हुनुअघिको काम सम्पन्न भएको हुन लागेको सिंहले बताए। नाका बन्दीका कारण भएको 

सान्जेन खोलाको पानी तिलुचे बगरमा बाँध बाँधेर एक हजार ४ सय मिटर लामो सुरुङ तथा ४ सय ८० मिटर लामो पेनष्टक पाइपबाट विद्युत उत्पादन गर्ने योजना रहेको छ। त्यसै विद्युत गृहबाट निस्कने पानी र सिम्बुखोलाको पानी समेत थपेर अर्को सान्जेन आयोजना निर्माण भएको हो। 

रसुवा, पासाङ ल्ह्यामु राजमार्गको वेत्रावती–धुन्चे–स्याफ्रुबेंसी हुँदै उत्तरी छिमेकी चीनको स्वशासित क्षेत्र तिब्बतको केरुङ जोड्ने सडकको वैकल्पिक बाटो निर्माणमा निर्माणकाे चर्चा चल्न थालेकाे छ । 

रूवीभ्याली तथा पछि परेका पर्रयटकीय क्षेत्रकाे प्रचार गरी पर्यटन प्रवर्धन गर्न सांसद बुद्धिमान तामाङको नेतृत्वको प्रतिनिधिमण्डलले अर्थमन्त्री वर्षमान पुनसँग माग गरे पछि  यस्ताे चर्चा चलेकाे हाे । गल्छी धुन्चे– स्याफ्रुबेंसीको वैकल्पिक मार्गका रुपमा धादिङको मलेखु, रुबीभ्याली हुँदै केरुङ जोड्ने सडक निर्माणलाई प्राथमिकतामा राख्न आग्रह गरेका थिए । 

धादिङतर्फको बाटो निर्माण हुँदा कुनै कारणले वेत्रावती–धुन्चे–स्याफ्रुबेंसी हुँदै केरुङ सडक अवरुद्ध हुँदा विकल्प खुला हुने छ ।  यो सडक काठमाडौँलाई चीनसँग जोड्ने सडक मात्र नभएर नेपाली भूमि हुँदै भारत र चीन जोड्ने पनि सबैभन्दा छोटो सडक हुने देखिन्छ ।