लठ्ठी गाड्नुभयो जहाँ गिरिशले त्यो वेतको क्यै अघि ।
डा. सत्यराज थपलियाको अप्रकाशित कृति नीलकण्ठ महिमामा उल्लेख गरिएको माथिका चार लाइन कविताबाट बेत्रावतीको उत्पत्ति तथा पौराणिक महत्व झल्कन्छ । एक पौराणिक किंवदन्ती अनुसार सत्ययुगमा देवता र दानव मिली समुद्र मथन गर्दा निस्केको “हलाहल” नामक कालकूट विषले संसार दग्ध गराउन लाग्दा संसारको रक्षार्थ शिवजीले उक्त विष निल्नुभएको थियो । शिवजीले निल्नुभएको विष घाँटीमा अड्कन गएकोले उहाँलाई डाहा भएको र डाहा शान्त गर्न छट्पटिएर बेतको लौरो र त्रिशूल लिएर निस्कनु भएको शिवजी अहिले उत्तरगयाको नामले चिनिएको बेत्रावतीमा आइपुग्नु भएको थियो । पानी प्यास लाग्दा बेतको लौरीले खोपेर सबैलाई पुण्य दिने बेत्रावती नदीको उत्पत्ति भएको भन्ने परिचय माथिको कविताले दिएको छ । “त्यही पानी पिएर भगवान शिवले प्यास मेटाउनु भएको थियो” पौराणिक कथनमा उल्लेख गरिएको छ ।
बेतको लौरीबाट उत्पत्ति भएकी “बेत्रावती” नदीका नामबाट नामाकरण हुन गएको यो स्थान रसुवा र नुवाकोट जिल्लामा पर्दछ । दुबै जिल्लामा बेत्रावतीको भू–भाग बराबर जस्तै भएपनि महत्वपूर्ण संरचना भने रसुवाका भूभागमा रहेका छन् । समुद्री सतहबाट ७१४ मी. उचाईमा अवस्थित बेत्रावती रसुवाको प्रवेशद्वार हो । पासाङल्हामु सडकखण्ड त्रिशूली बजारबाट ८ किमी उत्तर, फलाँखु, सलाँखु र त्रिशूली नदीको त्रिसंगमको रूपमा रहेको बेत्रावती सबैको धार्मिक आस्थाको धरोहर बनेको छ ।
जल्ले गर्छ सभक्ति स्नान शिवको वेत्रावती घाटमा
यद्वा यज्ञ र दान, ध्यान, जप वा श्राद्धादि गर्ला त्यहाँ ।
पुर्खा क्वै त्यसका अधोगति भए उद्धार होलान् अझ ।।
चढ्दै दिव्य विमानमा शिवपुरी जाला स्वयम् आखिर ।।४४।
रसुवा र नुवाकोटका अधिकाँश क्षेत्रका मानिस (हिन्दु) हरूको मृत्युपश्चात यही नदीमा देहदहन गर्ने गरिन्छ । यस पुण्यभूमिमा देहदहन, वितेका पुर्खाको नाममा श्रद्धा तथा यस क्षेत्रमा धार्मिक कार्य गर्दा मृत्युपर्यन्त मानिस सिधै कैलाशमा जान्छ भन्ने खालको भाव माथिको कविताबाट पाइन्छ । नेपाल तथा भारत र अन्य देशबाट विशेष गरी पौषे औंशीका दिन पुर्खाको नाममा श्रद्धा गर्नेको भीड लाग्ने गरेको छ । अधोगति (असामयिक निधन वा दुर्घटनामा परी मरेका) परेका पुर्खाको नाममा यहाँ पुगेर तर्पण मात्र दिए पनि उनीहरूको देह मोक्ष हुने जनविश्वास रही आएको छ । संसारका चार धाममध्ये एक धामका रूपमा आफ्नो परिचय बनाइसकेको बेत्रावतीले पर्यटकीय सम्भावनालाई नियाली रहेको छ ।
यो देखी अति हर्ष भै ऋषिहरू सद्भक्ति ली चित्तमा ।
आए किन्नर, यक्ष, मानिस सबै वेत्रावती तीर्थमा ।।
न्वाए सज्जनले महेशजलमा आनन्द भै आखिर ।
“गङ्गा वेत्र” भनेर पूजन गरी फर्की गए ती घर ।।४३।।
पौराणिक कालदेखि नै यहाँ स्नान गर्न धेरैस्थानबाट मानिसहरू आउने
गरेका थिए भन्ने खालको कथन माथिको हरफबाट पाउन सकिन्छ । जब शिवजीले बेतको छडी
मार्फत् गंगाजी उत्पत्ति गर्नुभो, त्यति नै बेला ऋषिहरूसहित किन्नर, यक्ष र मानिसहरू स्नान गर्न आएका थिए । हुनसक्छ, त्यसैको प्रतिफल आज यहाँ धेरै ठाउँबाट नुहाउन र तर्पण दिनकै लागि
भनेर वर्षेनी हज्जारौं मानिसहरू आउने गर्दछन् ।
बेत्रावती नदीलाई आकर्षण केन्द्र बनाएर यहाँ धेरै कार्यक्रमहरू
आयोजना गरिन्छन् । दुई जिल्ला बीचको व्यापारिक केन्द्रको रूपमा रहेकोले पनि यहाँ
धेरै मानिसहरूको आवातजावत हुने गर्दछ । ठूली एकदशी, गाइजात्रा, पौषे औंशी तथा माघे संक्रान्ति (गोरू
जुधाउने पर्व) का दिन यहाँ विशाल मेला लाग्ने गर्दछ । त्यसबाहेक विभिन्न अवसरहरूमा
पनि यहाँ जात्रा लाग्ने गरेको पाइन्छ ।
रसुवालाई प्रवेशद्वार बनाएर पूर्वतर्फ भोर्ले, सरमथली र यार्सा र पश्चिमतर्फ नुवाकोटका फिकुरी, मनकामना रसुवाका ठूलोगाउँ, डाँडागाउँ, हाकु तथा गतलाङतर्फका पर्यटकीय
मार्गहरूको विकास गर्न सकिने सम्भावना रहेको छ । केही मात्रामा पर्यटन व्यवसायी र
राज्यका निकायबाट यसका विषयमा केही प्रयास भइरहेका भने छन् ।
माथि उल्लेखित पौराणिक तथा धार्मिक महत्व र सन् १८४९ मा भएको नेपाल चीन युद्ध रोक्न गरिएको बेत्रावती सम्झौता, यहाँको राम, लइमण, सीता, हनुमान, सलाँखु, फलाँखु र त्रिशूली नदीको त्रिसंगम बेत्रगंगा, उत्तरगया, पौषेऔंशी, एकादशी, गाइजात्रा तथा मात्रेसंक्रान्ति पर्वका गोरू जुधाइ जस्ता पर्व र उत्सवको प्रवद्र्धन गर्न सके पक्कै पनि बेत्रावती र यसका आसपासमा पर्यटन विकास भई जनताको आर्थिक सुधार तथा जीविकोपार्जनमा टेवा पुग्नेछ ।
सम्बन्धित भिडिय ोह रू
0 Comments :
Post a Comment